Het schoonmaken van flessen voor het bottelen is een klus waar weinig hobbybrouwers blij van worden. Het is saai, maar noodzakelijk. En goed gebrouwen bier kan volledig verpest worden door vuile flessen. Het kan zorgen voor infecties en voor het spontaan uit de fles komen van je bier (gushing). Alle reden om aandacht te voor dit noodzakelijke kwaad.
Er zijn maar weinig hobbybrouwers die niet regelmatig een commercieel gebrouwen bier drinken. Het mes snijdt daarbij aan meerdere kanten. Je wordt geïnspireerd tot het nabrouwen van een lekker bier en je houdt bierflessen over die je kunt gaan hergebruiken.
Bij de aankoop van bier kun je hiermee al rekening houden. Kijk naar de kwaliteit van het glas. Selecteer flessen die het er beste uitzien, zonder krassen of andere beschadigingen. Deze kleine moeite zorgt ervoor dat jouw zelfgebrouwen bier er net wat beter uitziet als je een flesje weggeeft.
Het is een goed gebruik om een flesje dat je uitgeschonken hebt goed om te spoelen met schoon leidingwater. Wacht daarmee niet te lang mee. Door alle restanten van het bier en een eventueel gistdepot te verwijderen kunnen er geen schimmels en andere ongewenste micro-organismen gaan groeien op de bodem van de fles. Controleer visueel of de fles schoon is. Een gistdepot kan vast op de bodem liggen. Schud met de fles om deze los te maken. Vaak is herhaaldelijk spoelen noodzakelijk. Je kunt de regel van 3 uitvoeren. Dat wil zeggen dat je 3 keer spoelt. Een restant bier wordt hierdoor zodanig verdund dat deze onvoldoende voedingsstoffen meer bevat voor de meeste micro-organismen.
Na het spoelen kun je de flessen op hun kop bewaren. Het voordeel hiervan is dat er niets in kan vallen en alle vocht uit de flessen loopt, ook dat zorgt ervoor dat er geen micro-organismen zich kunnen ontwikkelen. Het eenvoudigst doe je dit door de flessen op hun kop in een krat te zetten, maar er zijn ook speciale rekken voor dit doel.
Een bierbrouwer wil dat zijn bier verkocht wordt en eruit springt in het rek naast het bier van andere brouwerijen. Consumenten willen weten wat ze kopen. Geen wonder dus dat er etiketten zitten op het bier dat je in de winkel koopt.
Verwijder de etiketten en lijmrestanten voorafgaand aan het echte reinigen zorgvuldig, deze kunnen de werking van reinigings- en desinfectiemiddelen in belangrijke mate belemmeren. En wees eens eerlijk, restanten van een etiket op een zelfgebrouwen bier is geen reclame.
Veel bier van kleine ambachtelijke brouwerijen wordt gebotteld in zogenaamde longneck flessen zonder statiegeld. De etiketten van deze flessen laten zich meestal heel moeizaam verwijderen. Dat geldt in het bijzonder voor de gebruikte lijm. Vaak krijg je die alleen weggepoetst met een organisch oplosmiddel…
Een hete föhn kan ook helpen.
Flessen waarop statiegeld geheven wordt worden voorzien van etiketten die gemakkelijker te verwijderen zijn, hoewel ze natuurlijk ook stevig op een fles gelijmd kunnen zijn. In de regel lukt het verwijderen van etiketten vrij makkelijk door de flessen te weken in heet water. Je zou daarvoor het water kunnen gebruiken dat uit je wortkoeler komt. Een kleine hoeveelheid alkalisch reinigingsmiddel bij het water helpt bij het oplossen van de lijm.
Soms zijn lijmrestanten lastig te verwijderen. Een zachte borstel kan in dat geval wonderen doen.
Sommige hobbybrouwers gebruiken de flessen opnieuw na het spoelen en drogen voor het bottelen van hun volgend brouwsel zonder verder behandeling. Dat kan, maar als de flessen een aantal keren gebruikt zijn ontstaat er een soort film in de flessen die niet weggespoeld kan worden. Naar mate de flessen vaker gebruikt zijn wordt het laagje steeds dikker en kun je het met het blote oog zien.
De aanslag wordt biersteen genoemd. Het bestaat uit organisch materiaal (vooral eiwitten) en anorganisch materiaal (vooral kristallen van calciumoxalaat). De oneffenheden kunnen zorgen voor het spontaan uit de fles komen van je bier. Daarnaast kunnen zich micro-organismen zich nestelen de ruwe structuur.
Om biersteen te verwijderen heb je een krachtige alkalische reiniger nodig die in staat is het organisch materiaal af te breken. Voor het verwijderen van anorganische verontreiniging heb je een zure reiniger nodig. Maar vaak volstaat alleen een alkalische reiniger omdat de kristallen ingekapseld zijn in organisch materiaal. Echter op een bepaald moment ontkom je niet aan om de flessen ook te behandelen met een zuurreiniger. Voor een overzicht van reinigers zie https://www.hobbybrouwen.nl/site/brouwencyclopedie/schoonmaken/
Bij de leveranciers van materialen voor hobbybrouwers zijn handige kleine pompjes te koop Deze worden ook Avinnatore genoemd. Een fles druk je ondersteboven op het apparaatje waarna vloeistof omhoog gepompt wordt. Het is een handig apparaatje voor het spoelen van flessen, hoewel het spoelwater steeds vuiler wordt doordat het niet vernieuwd wordt. Voor het desinfecteren van flessen is het ongeschikt. De contacttijd van een desinfecteermiddel is daarvoor simpelweg te kort. Voor een goede werking van reinigings- en desinfecteermiddelen is een langere contacttijd nodig dan het kortstondig spoelen met een Avinnatore …
Gelukkig zijn er ook systemen waarbij reinigers en desinfecteermiddelen langdurig rondgepompt worden en waarbij meerdere flessen tegelijk behandelend kunnen worden. Een bekend systeem is dat van Fastwasher. Hierbij kunnen 12 of 24 flessen gelijktijdig gespoeld worden met reinigingsmiddel. Door de langere contacttijd is werking aanzienlijk beter dan bij een Avinnatore. Het continu rondpompen met een stevige straal zorgt voor meer mechanische reiniging. Het is mogelijk om pomp te vervangen door eentje die bestand is tegen een hogere temperatuur dan 40 °C wat de effectiviteit van de reiniging aanzienlijk versterkt.
Bijkomend voordeel van een FastWasher is dat deze gebruikt kan worden in combinatie met het FastRack systeem. De flessen kun je zo eenvoudig optillen en naspoelen. Het stapelen van de flessen met deze rekken gaat eenvoudig.
Meer over de ervaringen met de FastWasher kun je vinden via deze link.
Je hoeft echter niet meteen een FastWasher aan te schaffen voor het reinigen van flessen. Je kunt ook aan de slag met een flessenborstel (wel oppassen voor beschadigen) en een grote emmer. Met de borstel verwijder je de grootste koek onderin een fles.
Vervolgens dompel je de fles helemaal onder in een oplossing van een reinigingsmiddel. Houd rekening met de contacttijd, concentratie en de optimale temperatuur.
Na het onderdompelen spoel je de flessen goed uit, dat geldt ook bij het gebruik van een FastWasher. Restanten van reinigingsmiddelen kunnen voor vervelende smaakafwijkingen zorgen.
Meer over het gebruik van reingings- en desinfecteermiddelen vind je in het artikel Reiniging- en desinfecteermiddelen.
Na het uitspoelen bewaar je de flessen ondersteboven…
Sommige hobbybrouwers zweren bij het gebruik van hitte voor het desinfecteren van hun flessen. Ze zetten de flessen in een oven of gebruiken stoom voor het desinfecteren. Hitte is zonder meer een effectieve manier van desinfecteren. Nadeel is echter dat eiwitten door de hitte min of meer vastgebakken worden tegen de wand van de fles. Biersteen wordt niet verwijderd. De kans op gushing wordt hierdoor groter. Door het vastkoeken van eiwitten wordt het later reinigen bemoeilijkt.
Een ander nadeel van stoom is dat je hiermee erg goed moet oppassen. Je kunt je zelf lelijk branden.
Het verwijderen van etiketten en het schoonmaken van bierflesjes kun je omzeilen voor nieuwe flessen te kopen. Voor de zekerheid spoel je ze even om met zuiver leidingwater, maar in principe kun je ze meteen gebruiken. Het is wel een dure oplossing. De in Nederland gebruikelijke Bruine Nederlandse Retourflessen (het standaard pilsflesje) kost bij onze leveranciers ruim € 0,50 per flesje exclusief verzendkosten. Bij inlevering van het flesje in de automaat van de supermarkt krijg je € 0,10.
Wanneer je longnecks aanschaft, wordt het rekensommetje nog ongunstiger. Deze flessen kennen immers geen statiegeld. De prijs per flesje wordt aanzienlijk lager als je een grotere hoeveelheid flessen koopt, maar dan moet je daarvoor wel plek hebben… (en veel brouwen).
Als je niet graag met krachtige reinigers wilt werken kun je er ook voor kiezen om flessen met een aanslag in te leveren.
Wees je ervan bewust dat de vorming van de aanslag geleidelijk verloopt. Vroeg of laat ontkom je er niet aan dat er een laagje in flessen zit, tenzij je de flessen op een juiste wijze reinigt… De vorming van de aanslag is afhankelijk van de tijd dat je bier in de fles heeft gezeten en het brouwproces dat je volgt hebt.
Nadeel van het steeds weer in gebruik nemen van gebruikte flessen is dat ook steeds etiketten moet afweken en dat kan een lastig klusje zijn…
Je kunt het schoonmaken van flesjes ook omzeilen door al je bieren in fustjes af te vullen. Je bent dan veel sneller klaar en het is leuk om gasten een getapt bier te presenteren. Keerzijde zijn de hogere aanschafkosten van fustjes en het feit dat je kleinere keuze hebt aan zelfgebrouwen bieren. Anders dan bij flesjes bewaar je geen kleine hoeveelheden bier in een fustje om de smaakontwikkeling te volgen. Een fustje maak je leeg voordat je deze opnieuw vult. Maar je kunt wel uit meerdere (kleine) vaatjes tappen…
Bedenk wel dat flessen goedkoper zijn dan vaatjes.
Voor antwoorden op andere veel gestelde vragen zie https://www.hobbybrouwen.nl/site/vragen-bierbrouwen/
Opmerkingen over dit artikel kun je geven via het topic https://www.hobbybrouwen.nl/forum/index.php/topic,47216.html
Via deze link kun je op deze site zoeken naar het onderwerp “schoonmaken flessen”.