Koelen en whirlpoolen, maar hoe?

Theo Mol · 15-01-2021 12:49 u

Ruim een jaar ben ik nu weer aan het brouwen en mijn brouwerijtje is aardig compleet aan het worden.
Er is nog veel te leren en ik probeer nu het deel "koelen en whirlpoolen" te begrijpen.

In mijn Brew Monk gebruik ik een rvs koelspiraal en ik heb ook een whirlpoolbuis gekocht. Maar ik ben er nog niet uit hoe ik die twee het beste kan gebruiken.

Dit is wat ik doe.
Met nog een kwartier te koken zet ik de spiraal in de ketel en sluit ik de whirlpoolbuis aan.
Na het koken en het opvissen van de hopzakjes laat ik het koelwater stromen, laag erin en hoog eruit.
Als de thermometer 80 graden aangeeft zet ik de pomp aan. Ik wacht tot het wort onder 25 graden is, dan zet ik de pomp uit en gaat het wort naar het gistvat. Niets spectaculairs of vreemds.

Dit zijn mijn waarnemingen.
Tussen de windingen van de koelspiraal zit geen ruimte. Er staat dus een grote gekoelde cilinder in mijn ketel die aan de bovenkant open is.
De aanzuigopening van de pomp is buiten de spiraal.

Het uitstromende koelwater is warmer dan het instromende water, dus de spiraal doet zijn werk. Het koelen gaat niet zo snel als hier in de afgelopen dagen is geschreven, maar ik heb de tijd niet bijgehouden dus die ik weet niet precies.
Als de ketel leeg is vind ik geen kegel van vaste deeltjes in het midden maar alleen een dunne laag min of meer aangekoekt spul. Dat is maar weinig en het is makkelijk weg te halen.

Ik vraag me een paar dingen af.
Kan er in deze opstelling een draaikolk ontstaan die de vaste deeltjes naar het midden trekt?
Is het circuleren van het wort wel of niet efficiënt?
Wat is beter, de whirlpoolbuis binnen of buiten de koelspiraal laten uitkomen?

Graag jullie ervaringen en tips.

Voor de foto's heb ik alles in de ketel gezet, het verschil is de uitloop van de buis binnen en buiten de spiraal. De buis komt uit bij de bovenkant van de spiraal.

Micha · 15-01-2021 13:22 u

Hallo Theo,

Helaas heb ik geen ervaring met een whirlpool buis, dus hopelijk kan iemand anders je daar verder me helpen. Ik heb wel het zelfde soort koelspiraal en daar kon ik de koeltijd aanmerkelijk verkorten door twee aanpassingen:
- het wort in beweging te blijven houden (zachtjes met een roerspaan blijven bewegen in het midden van de spiraal).
- de kraan iets verder open te draaien.

In het kader van waterbesparing vang ik het heetste water op en gebruik ik dat achteraf om de pannen e.d. mee schoon te maken.

Ik kan me voorstellen dat je het wort roeren ook met de whirlpool kan nabootsen, dus ik zou zelf dat experiment een keer wagen.
Het lijkt me wel dat de spiraal het vormen van een goede kolk in de weg staat, dus ik zou denk ik de pomp nog even aanhouden na het verwijderen van de spiraal. In mijn opstelling roer ik (niet te wild) nog een paar keer met de roerspaan in een poging een kolk te krijgen.

brouwerwaldonk · 15-01-2021 13:25 u

Om het koelrendement sterk te verbeteren en te versnellen steek tussen de windingen iets zodat ze niet meer tegen elkaar drukken en roer in het midden zodat je beweging in het wort krijgt. Je zal veel minder koelwater verbruiken en veel sneller aan 25°C zitten.

Hopfenfox · 15-01-2021 13:26 u

Interessante gedachte om de windingen uit elkaar te trekken. Als je het niet doet heb je inderdaad een cilinder die een isolerende werking heeft. Het wort binnen de cilinder zal zo nauwelijks afkoelen.

beermenke · 15-01-2021 13:33 u

Ik heb de koelspiraal uitgerekt en kan er met de vingers en sponsje tussen. Koelt veel beter en is gemakkelijk schoon te maken. Uitgerekt en vrij aan het uiteinde heb ik toe en afvoer met een rvsklem aan elkaar gemaakt zodat hij uitgerekt blijft. Ook kan ik de klem aan de rand van de ketel hangen waarbij de bovenste koelring net onder het wort hangt. Koelt geweldig. Na koeling draai ik met de spiraal een wirhlpool waarbij de ketel iets schuin staat. Alles bezinkt mooi. Ik hou het graag gemakkelijk.
De tijd die ik bespaar kan ik n biertje drinken, grapje.

Micha · 15-01-2021 14:12 u

Zeker interessant die windingen oprekken, dat ik ook eens uittesten.
Merci voor de tip.

Helpt dit ook om een goede whirlpool te krijgen? Of halen jullie de spiraal eerst uit de ketel? (of helemaal geen whirlpool?)

Hopfenfox · 15-01-2021 14:25 u

Persoonlijk doe ik na tips op dit forum een whirlpool nadat de koeler zijn werk heeft gedaan en uit de ketel is gehaald. Maar Waldonk whirlpoedelt zo te zien in het oog van de spiraal. En dat zou prima moeten werken als de bindingen zijn opgerekt. Ik heb tijdens het koelen de pomp aan om het nog wat sneller te laten gaan. Ik kan me voorstellen dat dat wat veel leven in de brouwerij brengt en dat daardoor een whirlpool tijdens het koelen niet gaat werken. Het krijgt dan geen kans om te bezinken vanwege de constante aanzuiging door de pomp.

Arjen1969 · 15-01-2021 14:39 u

Ik heb ook zo'n whirlpoolarm maar de pomp van de Brew Monk is niet zo krachtig, en ik kreeg er aanvankelijk dan ook geen whirlpool mee (overigens koel ik met een zelfde soort spiraalkoeler, echter wel wat meer ruimte tussen de spiraalvorm). Ik heb het uiteinde van de whirlpoolarm samengeknepen in de bankschroef zodat je een spleetje krijgt bij het uiteinde en de uitstroomsnelheid van je wort hoger is. Hierdoor verbeterde de whirlpoolwerking van de arm wel, maar voor mij nog niet naar tevredenheid. Tegenwoordig gebruik ik de whirlpoolarm nog wel om goed te mengen tijdens het koelen, maar als ik teruggekoeld ben haal ik de koeler en de arm uit de ketel en maak nog een laatste whirlpool met mijn roerlepel. Die is echt heel effectief, en zorgt ervoor dat alle trub mooi in het midden van de ketel op de bodem ligt.

Jan de Graaff · 15-01-2021 15:40 u

Citaat van: Arjen1969 op 15-01-2021  14:39 uIk heb het uiteinde van de whirlpoolarm samengeknepen in de bankschroef zodat je een spleetje krijgt bij het uiteinde en de uitstroomsnelheid van je wort hoger is. Hierdoor verbeterde de whirlpoolwerking van de arm wel, maar voor mij nog niet naar tevredenheid.

Volgens mij zijn de meeste pompen in deze automaten zogenaamde magnetische centrifugaal pompen en deze kunnen minder goed druk opbouwen dan pompen met een vaste askoppeling. Met andere woorden: als je de stroomuitgang gaat knijpen krijg je wel een lagere uitstroomsnelheid maar geen drukopbouw waardoor de uitstroomsnelheid weer toe kan nemen. De uitstroomsnelheid zal misschien iets toenemen, maar zodra de drempel van maximale druk die het pompje aankan wordt overschreden gebeurd er verder weinig meer..

Dat knijpen van het uiteinde zal dus marginaal helpen. Beter zou het dan zijn om de pomp te vervangen door een krachtigere pomp of, in ieder geval, eentje die ontworpen is om een hogere druk op te bouwen.

De voordelen van deze magnetische pompen zijn er ook: Ze zijn goedkoop, het pomphuis is bijzonder goed waterdicht te maken, de pomp heeft geen tot zeer weinig onderhoud nodig en is erg efficiënt. Als je de stroomuitgang afknijpt neemt alleen de doorstroomsnelheid af, maar wordt er verder geen schade aangericht. Vandaar dat je deze pompen goed kunt regelen met kraantjes op de uitvoer en niet hoeft te spelen met het toerental.
Al met al wat je noemt: prima "Fool Proof"

trebvuister · 15-01-2021 15:48 u

Een vraag in het verlengde hier van
Ik heb altijd begrepen dat je na het koelen met een lepel oid een draaikolk in je pan maakt
In het ideale geval ligt alle trub dan in een conus in het midden

- werkt dit echt zo goed (mij lukt het niet)
- Hoel lang moet je blijven roeren
- Hoe lang met je het laten bezinken

Jan de Graaff · 15-01-2021 15:57 u

Citaat van: trebvuister op 15-01-2021  15:48 uEen vraag in het verlengde hier van
Ik heb altijd begrepen dat je na het koelen met een lepel oid een draaikolk in je pan maakt
In het ideale geval ligt alle trub dan in een conus in het midden

- werkt dit echt zo goed (mij lukt het niet)
- Hoel lang moet je blijven roeren
- Hoe lang met je het laten bezinken

- Ja
- Eventjes, tot de hele massa goed draait
- tot het uitgedraaid is.

Wat je anders moet doen, dat werkt erg goed, is een pan met helder kraanwater vullen. Niet weinig, een pan van een liter of 5 zodat je echt wat water hebt. Dan neem je een hand rijst en gooit die erin. Je pakt een poplepel en je gaat roeren tot je een draaikolk hebt. En dan uit laten draaien en kijken.
Daarna weet je precies hoe het werkt! Heb ik ook gedaan en is erg verhelderend!

In plaats van rijst kun je iets anders gebruiken; zolang het maar klein is, niet oplost in water en zinkt. Zand bijvoorbeeld. Een handje grond uit de tuin zal ook goed werken; heb je ook mooi wat vaste delen van verschillende grootte en kun je zien hoe dat werkt (de kleinste deeltjes komen eerder 'tot rust' maar kunnen ook makkelijker weer 'opgezweept' worden. Fascinerend om te zien, echt.)

Doen en zien werkt heel erg goed in deze.

[EDIT] Overigens kan TS Theo dit – helder water en zand of rijst – ook goed gebruiken om te kijken hoe effectief zijn draaikolk is met de whirpool-arm in combinatie met de koelspiraal. Alsmede ook om te testen hoe het beter kan. Bijvoorbeeld of het inderdaad scheelt als je de spiraal uitrekt; krijg je dan een goeie draaikolk of niet? Vormt zich een mooi hoopje rijst/zand in het midden? Enzovoorts.

Jaap W · 15-01-2021 16:36 u

Citaat van: trebvuister op 15-01-2021  15:48 uEen vraag in het verlengde hier van
Ik heb altijd begrepen dat je na het koelen met een lepel oid een draaikolk in je pan maakt
In het ideale geval ligt alle trub dan in een conus in het midden

- werkt dit echt zo goed (mij lukt het niet)
- Hoel lang moet je blijven roeren
- Hoe lang met je het laten bezinken

Bij mij werkt het prima, ik zorg altijd voor een behoorlijke "draaikolk" en laat het dan net zolang staan tot de draaikolk niet meer draait en er geen draaiing meer is in de ketel en dan heeft zich de "troep" in het midden op de bodem van de ketel "verzameld". Dan wacht ik meestal nog een minuut of 15 en dan gaat het via de platenkoeler naar het gistingsvat.
Suc6.

brouwerwaldonk · 15-01-2021 16:50 u

Citaat van: Hopfenfox op 15-01-2021  14:25 uMaar Waldonk whirlpoedelt zo te zien in het oog van de spiraal.

Neen dat moet ik helaas tegenspreken, dat is roeren om beweging te hebben van het warme wort rond de koude spiraal. Ik kook met de hopbloemen los in de ketel en gebruik Ier mos bij het koken, en zorg dat de pH waarde bij begin koken juist 5,1 is.
Na het koelen haal ik de roerder weg dan de koeler en daarna roer ik manueel heel snel alles rond. Terwijl het nog goed draait steek ik een dik houten blok aan een kant onder de ketel, dan een rechte inox hevelbuis voorzien van een droesemkapje in de ketel. De hevelbuis plaats ik op het laagste punt op de bodem. Door het draaien verzamelen de hopbloemen zich daar waar de buis zit en komt er een dikke laag boven het droesemkapje liggen. Na een kwartierje wachten is alles bezonken, eerst de hopbloemen en als laatste de trub en de eiwitten. Nadien hevel ik mooi helder wort van onder die filterlaag naar het gistvat.

Brew Jojo · 15-01-2021 17:50 u

Ik gebruik de wirlpoolarm niet meer. Mijn ervaring is dat de trubdeeltjes zo klein en licht worden gemaakt waardoor dit in het wort blijft fladderen. Hierdoor hevel je na de wirlpool nog veel trub mee naar het gistvat.

jeroenvk · 15-01-2021 18:54 u

Zijn ook mooie afstandhouders te koop. https://www.braupartner.de/Distanzhalter-fuer-Wuerzekuehler

beermenke · 15-01-2021 19:13 u

Ja maar allemaal hoekjes en poetswerk. Ik heb ter hoogte van de rand ketel mijn toe en afvoer met klem aan elkaar gemaakt. Kan op die hoogte de koeler dus met klem en al achter de rand hangen.

hopjesvla · 15-01-2021 19:45 u

Citaat van: jeroenvk op 15-01-2021  18:54 uZijn ook mooie afstandhouders te koop. https://www.braupartner.de/Distanzhalter-fuer-Wuerzekuehler

Ha dat ziet er best interessant uit. Volgens mij ook weer gemakkelijk te verwijderen. Alleen beetje veel verzendkosten. Eens kijken naar andere adressen.

Op de Fles · 16-01-2021 10:17 u

Om te koelen gebruik ik een dubbele koelspiraal uit een ouwe tapinstallatie.
Voorheen met het gebruik van hopzakjes kreeg ik mijn wort nooit niet zo helder als ik zou willen,
echter na de aanschaf van een hopspider in combinatie met de bazookafilter is mijn wort super helder

Theo Mol · 24-01-2021 22:30 u

Citaat van: brouwerwaldonk op 15-01-2021  13:25 uOm het koelrendement sterk te verbeteren en te versnellen steek tussen de windingen iets zodat ze niet meer tegen elkaar drukken en roer in het midden zodat je beweging in het wort krijgt. Je zal veel minder koelwater verbruiken en veel sneller aan 25°C zitten.

De ruimte vergroten is de winnende tip.
Het koelen gaat nu spectaculair sneller, de temperatuur daalde verbazend snel en er was ook veel minder koelwater nodig dan vorige keren. Ik heb het niet geklokt maar het scheelt een factor 3 of 4 denk ik.

Ik heb, even slikken, mijn koelspiraal voorzichtig iets uitgerekt zodat er blijvend ruimte tussen de windingen zit. Het werkt veel beter en ik heb er helemaal geen spijt van maar PAS OP als je dit ook doet, de windingen gaan hierna niet meer tegen elkaar aan. Je kunt het dus niet ongedaan maken.

Hopfenfox · 24-01-2021 22:37 u

Dat heb ik gisteren ook gedaan en werkt prima!

André de Laat · 24-01-2021 22:56 u

Ik koel vaak (meestal) niet. En ik ben zeker niet de enige.

André.

beermenke · 24-01-2021 22:58 u

Citaat van: Theo Mol op 24-01-2021  22:30 uDe ruimte vergroten is de winnende tip.
Het koelen gaat nu spectaculair sneller, de temperatuur daalde verbazend snel en er was ook veel minder koelwater nodig dan vorige keren. Ik heb het niet geklokt maar het scheelt een factor 3 of 4 denk ik.

Ik heb, even slikken, mijn koelspiraal voorzichtig iets uitgerekt zodat er blijvend ruimte tussen de windingen zit. Het werkt veel beter en ik heb er helemaal geen spijt van maar PAS OP als je dit ook doet, de windingen gaan hierna niet meer tegen elkaar aan. Je kunt het dus niet ongedaan maken.

Ik heb uitgerekt de toevoer en afvoer met een klem aan elkaar gemaakt. Blijft mooi uitgerekt en is mooi schoon te maken. Gebruik ik al jaren

brouwerwaldonk · 25-01-2021 07:58 u

Eigenlijk moet je ook zorgen voor beweging zorgen tussen de windingen, zodat het wort overal komt binnen en buiten de spiraal. Hier zet ik een roersysteem in de ketel tijdens het koelen, met die roerder erbij, koelwater hoeveelheid factor 3 minder ook de koeltijd.

hopjesvla · 30-01-2021 11:28 u

Citaat van: jeroenvk op 15-01-2021  18:54 uZijn ook mooie afstandhouders te koop. https://www.braupartner.de/Distanzhalter-fuer-Wuerzekuehler

Ik heb ze toch maar besteld. Even gemaild met Braupartner omdat de verzendkosten fors zijn naar Nederland, en gelukkig viel er wat te regelen.

Moet zeggen dat het er best prima uit ziet, mooi dik RVS (in ieder geval dik genoeg dat je niet het gevoel heb dun pisbakkenstaal in handen te hebben). Qua grootte ietwat overkill voor mijn huidige koeler, maar wel zo te verwijderen, alhoewel ik denk dat juist schoonmaken zo nog gemakkelijker gaat vanwege de ruimte. Binnenkort maar eens uitproberen. Natuurlijk, de spiraal uit elkaar trekken was goedkoper geweest, maar dit is dus ook een optie.

bjorri · 30-01-2021 11:49 u

Citaat van: André de Laat op 24-01-2021  22:56 uIk koel vaak (meestal) niet. En ik ben zeker niet de enige.

André.

Laat je het dan een nacht afkoelen of zo voor je de gist erbij doet?
In de kookpan of alvast in je gistvat (wat dan wel hittebestendig moet zijn).