Over (elektrische) veiligheid van (brouw)apparatuur en -installaties

Bakmeel · 28-12-2017 20:51 u

Zelf brouwen betekent in veel gevallen ook zelf bouwen. Dat is een van de aspecten die deze hobby leuk maakt en soms wordt het er ook een stuk betaalbaarder door.

Als je zelf brouwt kom je vanzelf dingen tegen die een veiligheidsrisico hebben. Een lekke gasslang is dan misschien goed zichtbaar en overzichtelijk, maar een slecht geaarde temperatuurregelaar is dat misschien weer niet. Beide zaken zijn, op z'n zachtst gezegd, slecht voor de gezondheid als het fout gaat.

Ik heb dit topic gestart om de diverse veiligheidsaspecten van zelfbouwen en -brouwen in kaart te brengen. Vanuit mijn eigen (werk)ervaring begin ik bij elektrische veiligheid. Ik wil aan iedereen een oproep doen om aanvullingen en opmerkingen te plaatsen, bijvoorbeeld over gas en leidingwerk, of misschien over voedselveiligheid.

INHOUD
0. Inleiding.
1. Veiligheid in elektrische apparatuur
2. Veiligheid in elektrische installaties

0. Inleiding
Binnen Nederland zijn er op dit moment twee de belangrijke normen die het thema elektrische veiligheid behandelen:

De NEN 1010:2015 - Elektrische installaties voor laagspanning is wettelijk verplicht voor alle elektrische installaties, ook als je ze zelf bouwt. Mocht er schade of letsel optreden door een installatie die niet aan de norm voldoet, dan ben je dus wettelijk aansprakelijk voor alle gevolgen. Alleen al daarom is in sommige gevallen het beste advies om aanpassingen aan je elektrische installatie te laten doen door een gekwalificeerde installateur, en om alleen apparaten te gebruiken die geschikt zijn voor het beoogde gebruik.

De NEN 3140+A1:2015 - Bedrijfsvoering van elektrische installaties is niet wettelijk verplicht maar wordt breed toegepast bij het gebruik en onderhoud van elektrische installaties en gereedschap. Het is een goede leidraad om invulling te geven aan een veilige werkomgeving.

(edit: n.a.v. enkele reacties het wettelijk kader van de NEN 3140 verwijderd.)

Daarnaast geldt er binnen Europa voor producenten en importeurs van elektrische apparaten de verplichting om te voldoen aan de toepasselijke Europese richtlijnen (herkenbaar aan het CE logo). Welke richtlijnen en normen van toepassing zijn op het product, wordt over gelaten aan de producent of importeur. Bij zelfbouw of import voor eigen gebruik is het uiteraard niet verplicht om hier aan te voldoen. Wel is het aan te raden om bij import via websites zoals Ali Express bij de verkopende partij of bij de fabrikant na te gaan of er een Declaration of Compliance beschikbaar is. Zo'n zelfgeschreven "certificaat" geef dan in ieder geval aan dat de fabrikant heeft nagedacht over de toepasselijke veiligheidsnormen voor Europa. Of het apparaat er ook echt aan voldoet is dan in sommige gevallen een punt van discussie. Niet alle fabrikanten nemen het even nauw met de regels en de aard van CE (zelfkeuring) biedt veel ruimte om alleen maar te zeggen dat het apparaat voldoet.

PS: let er op dat je het CE logo niet verwar met het "China Export" logo dat er verdacht veel op lijkt, maar iets heel anders betekent...

Wanneer is elektriciteit gevaarlijk?
Het is moeilijk om een getal te geven waarbij je kan stellen wanneer elektriciteit gevaarlijk is; het hangt af van veel factoren inclusief het menselijk lichaam en de omgeving waarin je bent. Laat je niet afleiden door de term "Laagspanning" in de NEN normen. Daarin geldt de definitie dat alles onder de 1000 Volt "Laagspanning" is, maar dat zegt dus niets over de veiligheid. Zelfs de genormeerde "Extra Lage Spanning" of "Aanraakveilige Spanning" (onder de 50 Volt wisselspanning of 120 Volt gelijkspanning) kan heel pijnlijk zijn onder de juiste omstandigheden.

Vanuit mijn eigen ervaring, en gesteund door de wat conservatievere Amerikaanse UL normen, stel ik dat alles boven de 45 Volt (AC of DC) gevaarlijk kan zijn.

Bij alle spanningen, ook onder de 45 Volt, gelden tenslotte altijd nog de overwegingen t.o.v. brand. Immers, zelfs met een 9 volt batterij en een stukje staalwol kan je een vuurtje stoken. Dat heeft natuurlijk te maken met de stroom die er kan lopen en de hoeveelheid warmte die dat op 1 plek kan geven.

1. Veiligheid in elektrische apparaten
"Vroeger" was er een geweldig artikel dat in vrijwel elke uitgave stond van het elektronica-hobby maandblad "Elektor" (of nog vroeger-der toen het "Elektuur" heette). Een uittreksel is nog hier te downloaden. Het artikel verwijst echter naar een verouderde norm en is op een aantal punten niet meer actueel. Ik gebruik het wel als basis voor mijn uitleg hieronder.

Bij het ontwerpen en bouwen van een veilig elektrisch apparaat draait het er in eerste instantie om, dat er geen "aanraakbare" delen zijn die een "elektrisch gevaarlijke spanning" kunnen dragen, zelfs als er sprake is van een defect. Dat laatste noemen we fouttolerantie of single-fault-tolerance en het houdt in dat we altijd twee verschillende veiligheidsmaatregelen tegelijk toe te passen.

Het makkelijkste is om zo veel mogelijk gebruik te maken van een goede (voorzien van CE keurmerk) externe netvoeding of netadapter en je apparaat te laten werken op elektrisch veilige spanningen. Je hoeft je dan geen zorgen te maken over kruipwegen, isolatie-afstanden en doorslagspanningen. Daar heeft de fabrikant van de netvoeding dan al voor gezorgd.

Ga je toch met netspanning aan de slag, dan zijn er twee klassen apparaten die je kan maken, met bijbehorende veiligheidsmaatregelen:

Klasse I: Enkele isolatie en voorzien van een stekker met (rand)aarde
Klasse II: Dubbele isolatie en voorzien van een stekker zonder (rand)aarde

Bij een Klasse I apparaat draait het dus vooral om een deugdelijke aarding van alle geleidende aanraakbare delen van het apparaat, dus inclusief knoppen en aansluitingen. Daarnaast moeten alle geleidende delen worden geisoleerd met isolatiemateriaal of door een luchtweg of kruipweg van ten minste 4 mm. Uiteraard mag je een Klasse I apparaat alleen aansluiten op een stopcontact met (rand)aarde.

Bij een Klasse II apparaat is er geen sprake van geleidende aanraakbare delen. Alle geleidende delen worden geisoleerd met dubbele isolatie (waarbij een kunststof behuizing ook geldt als isolatie). Er moet een lucht- of kruipweg worden gehouden van ten minste 8 mm.

Het kan voorkomen dat je een Klasse I apparaat bouwt, met aanraakbare delen die niet geaard kunnen worden. In dit geval kan je een Klasse II voeding in het Klasse I apparaat inbouwen en alleen de delen aarden die niet gevoed worden door de Klasse II voeding.

De Netschakelaar
De netschakelaar is een belangrijk en verplicht element in ieder apparaat. De norm schrijft het volgende voor:

Een dubbelpolige netschakelaar (fase en nul worden geschakeld) waarbij de contactafstand in de "uit" stand ten minste 4 mm is.
Een enkelpolige netschakelaar is toegestaan als het apparaat is voorzien van een (veiligheids) transformator met gescheiden primaire en secundaire wikkelingen.
Een functieschakelaar (zoals bijvoorbeeld een stand-by schakelaar) is toegestaan als deze niet rechtstreeks is verbonden met het net, het opgenomen stand-by vermogen minder is dan 10 Watt en er een indicatie aanwezig is die aangeeft dan het apparaat is verbonden met de netspanning (door middel van een stand-by led bijvoorbeeld).
Er is geen netschakelaar verplicht als het opgenomen vermogen lager is dan 10 Watt.
De netschakelaar of functieschakelaar moet bij normaal gebruik van het apparaat bereikbaar zijn, dus niet op de achterkant van het apparaat.

De Apparaatzekering
Een primaire zekering (smeltveiligheid) is bijna altijd verplicht en is bedoeld om de netvoeding te onderbreken als er een fout optreedt in het apparaat. Plaats deze dan ook het liefst voor de netschakelaar. De waarde van de zekering is uiteraard volledig afhankelijk van de toepassing. Meestal is een trage zekering met een waarde van 1,25x de nominale belasting voldoende.

Interne bedrading
Het is belangrijk om ook de bedrading in het apparaat goed en deugdelijk uit te voeren. Let op de volgende aandachtspunten:

Gebruik bij voorkeur soepel installatiedraad met een doorsnede van ten minste 0,75mm². Het stugge installatiedraad (met massieve kern) kan zich na verloop van tijd loswrikken uit interne verbindingen. Luidsprekersnoer en meeraderige (computer) kabels zijn absoluut ongeschikt omdat de isolatie (hoe dik deze soms ook kan zijn) niet berekend is op netspanning en kan doorslaan.
Zorg er voor dat de bedrading op een aantal punten ook deugdelijk mechanisch is vastgezet met bijvoorbeeld zelfklevende kabelzadels en/of tywraps. Loshangende draden gaan op den duur een eigen leven lijden en zo weer voor onvoorziene risico's zorgen.
Op de plek waar draden en kabels het apparaat in- en uitgaan moet worden gezorgd voor een stevige trekontlasting. Als je binnen een apparaat een kabel door een tussenschot moet voeren gebruik je een tule of andere bescherming die voorkomt dat de isolatie kan doorschuren.
Op de plekken waar de draden zijn vastgemaakt aan printen of bijvoorbeeld regelaars is het afhankelijk van het soort verbinding hoe je die moet uitvoeren. Zorg er in elk geval voor dat de verbinding ook altijd mechanisch goed vast zit en nooit zomaar los kan komen. Daarnaast mag je een dergelijke verbinding natuurlijk nooit mechanisch belasten. Daar is de trekontlasting voor.

2. Veiligheid in elektrische installaties
Als een elektrisch apparaat permanent is verbonden met een elektrische installatie (dus niet met een stekker), dan maakt dat apparaat deel uit van diezelfde installatie en zijn naast de apparaatnormen ook installatienormen van kracht.

Kabels en Draad
Het ligt voor de hand dat er in een elektrische installatie geen spanningsvoerende onderdelen mogen zijn die bij normaal gebruik aangeraakt kunnen worden. Net zoals bij apparaten geldt dat hier ten minste twee lagen isolatie moeten worden toegepast. Dat kan dus zijn: De PVC buis plus de isolatie van het VD (installatie) draad zelf, of de dubbele isolatie van YMVK installatiekabels. Het belangrijkst zijn natuurlijk de plekken waar een kabel of draad is aangesloten op een lasdoos of apparaat.
De kabel of draad moet geschikt zijn voor de nominale spanning, en moet voldoende geleidend materiaal hebben (koper) om de maximale belasting te kunnen voeren.

Deze website legt kort en bondig uit hoe dat werkt.

Voor zwaardere installaties geldt als leidraad:
tot 20A => 2,5mm²
20-25A => 4,0mm²
25-35A => 6,0mm²

Denk er om dat installaties boven de 16A niet langer in de genormaliseerde "huisinstallaties" vallen maar in de industriele installaties, en dat het sterk aan te bevelen is om een erkend installateur in de arm te nemen.

Kabels die in de grond worden gelegd moeten altijd zijn voorzien van een stalen mantel. De mantel moet zijn verbonden met de aarde in de meterkast.

Zekeringen
De groepenkast ("stoppenkast") in de meeste huizen in Nederland hebben 16A zekeringen of zekeringautomaten. Tenzij je installateur bent is het niet verstandig om zelf in de groepenkast aanpassingen te doen. Een onderverdeler maken in je garage of brouwschuur kan daarentegen wel. Zo kan je bijvoorbeeld voorkomen dat je huis ook donker wordt als er iets mis gaat in je brouwerij. Dat doe je door zekeringen of zekeringautomaten te gebruiken die een lagere zekeringwaarde hebben dan de 16A groep in je meterkast. Gebruik in dit geval zekeringen of automaten met een waarde van 10A of lager. Hiermee behoud je zogeheten "selectiviteit", oftewel dat de juiste zekering afgaat en dat niet toch je hele huis donker wordt.

Als je zekeringautomaten gebruikt, kom je een keer tegen dat er verschillende "karakteristieken" worden gebruikt. Veelvoorkomende karakteristieken zijn:

Curve B: lage magnetische drempel, ca 3 à 5 x In (best geschikt voor huisinstallaties)
Curve C: normale magnetische drempel, ca 5 à 10 x In (Best geschikt voor industriële toepassingen, bijvoorbeeld motoren)

De Curves D, K, S en Z zijn voor specifieke industriele toepassingen en zijn voor de meeste thuisbrouwerijen niet nuttig.

Aardlekschakelaar
Een aardlekschakelaar meet de verschilstroom tussen de fase en de nul in het aangesloten circuit. Die moet in het beste geval namelijk nul zijn. In geval van falende isolatie of inwerking van vocht kan er stroom "weglekken" en een gevaar vormen voor alles en iedereen die daarmee in aanraking komt. Gebruik aardlekschakelaars met een veiligheidswaarde van 30mA (milli-Ampere) en een minimale schakelstroom van 25A. (Dat wil zeggen, de aardlekschakelaar kan belastingen tot 25A afschakelen)

Hieruit blijkt dat een aardlek en zekering twee verschillende functies zijn, en ze hoeven niet per se aanwezig te zijn in dezelfde automaat, maar het kan wel! In het geval van een combi spreken we over een "Aardlekautomaat" maar niet iedereen hanteert die benaming even nauwkeurig. Let daar op als je die functies nodig hebt en kijk wat er staat aangegeven op de automaat en op de verpakking.

Net zoals zekeringautomaten hebben aardlekschakelaars en -automaten een karakteristiek:

Type AC - "ziet" alleen foutstromen die zuiver sinusvormig zijn. In de huidige tijd met frequentie-omvormers en schakelende voedingen komt dat bijna nooit meer voor dus is dit type niet aan te raden.
Type A - "ziet" naast het wisselstroom component ook gelijkgerichte wisselstromen en is dus al een stuk bedrijfszekerder. Dit is het meest voorkomende type in de markt.
Type B - "ziet" naast de bovengenoemde componenten ook gelijkstroom en is in het bijzonder aan te raden bij installaties met zonnepanelen.
High Immunity - is speciaal voor installaties waar bovengenoemde automaten onbedoeld afschakelen door interferentie. Vaak bij grote aantallen fluorescentielampen of slecht ontworpen omvormers en schakelende voedingen. Dit zijn vaak specialistische automaten en niet nodig voor de gemiddelde huisbrouwer.

Tenslotte
Als je zelf aan de gang gaat met elektriciteit, pas dan goed op jezelf en pas net zo goed op de anderen. Een paar laatste tips:

Maak de installatie spanningsvrij voordat je aan de slag gaat. Wees nooit overmoedig! Ik heb installateurs met jaren ervaring gezien "die het wel wisten" en vervolgens een hele nare ervaring kregen.
Maak je eigen installatie "idiot-proof" en zorg er voor dat het ook veilig is als je vrienden en familieleden er bij zijn.
Werk netjes en rustig. Haastig gemaakte installaties zijn een bron van fouten en snel onveilig.
Maak een tekening van je installatie. Dat helpt later als je een probleem moet oplossen.
Als je niet weet wat je doet, doe het dan niet! Installeren is niet voor niets een vak!
Ik heb geprobeerd om dit verhaal zo naukeurig en volledig mogelijk op te stellen. Desondanks weet ik dat ik ook maar een mens ben en dus fouten maak. Alle bovenstaande is dus onder voorbehoud en niemand op dit forum behalve jijzelf is verantwoordelijk voor de veiligheid van je eigen spul.

Dat alles gezegd hebbende, wens ik iedereen heel veel brouw- en klusplezier toe!

Met vriendelijke groet,
Bouke van der Weerdt

Bakmeel · 28-12-2017 20:51 u

[gereserveerd voor uitbreidingen]

Hay · 28-12-2017 21:06 u

Ik weet ik hoef dit niet te lezen, maar sorry hoor ik word hier een beetje moe van.
Dit weet toch ieder weldenkend mens.
Ja ja schiet mij maar af!

sunlight · 28-12-2017 21:14 u

Citaat van: Hay op 28-12-2017  21:06 uIk weet ik hoef dit niet te lezen, maar sorry hoor ik word hier een beetje moe van.
Dit weet toch ieder weldenkend mens.
Ja ja schiet mij maar af!

Niet mee eens. Niet iedereen weet dit. Ik zit zelf ook in de elektro en maak regelmatig mee dat mensen zelf gehobbyd hebben en er niks van klopt. Een elektrische installatie is geen lachertje en vooral gevaarlijk voor mensen die denken dat ze alles al weten.

Leerzaam artikel.

William · 28-12-2017 21:48 u

Goede actie Bouke

muldereric · 29-12-2017 00:22 u

CE is een normering, geen certificering en vereist dan ook geen diploma of certificaat.
Iedereen mag een CE keurmerk aanbrengen op zijn of haar apparatuur als dat aan de richtlijnen voldoet.

Verder uitstekende post, maar wel wat overtrokken. Desalniettemin wel met je eens. Veiligheid is een belangrijk punt. Iedereen denkt dat hij veilig werkt totdat er iets gebeurd en achteraf blijkt dat e.e.a. niet op orde was. Extra aandacht voor zaken die (makkelijk) over het hoofd worden gezien is nooit weg.
Laten we wel focussen op datgene wat tijdens normaal gebruik een risico kan vormen. Klussen met openstaande (laagspanning) elektro kasten e.d. vallen daar dus niet onder.
Als je geen verstand hebt van elektra, blijf er dan (onder alle omstandigheden) vanaf en laat het aan een vakman over. Zelfde gaat vanzelfsprekend over gas.

Ronnie · 29-12-2017 10:03 u

Betreft keuringen zijn de Europese keuringen nu aanvaard binnen heel de EG is overeen gekomen.

Dus KEMA (NL), VDE (D), CEBEC (BE), een F in een ovaaaltje (F)... is over de hele EG toegestaan. Voorheen mocht je hier in België voor stopcontacten bijv. geen randaardingen gebruiken, dat werd afgekeurd, het moesten pin aardingen zijn, zoals in Frankrijk, en vice-versa.
Nu heb ik soms wel mijn twijfels bij Italiaans materiaal...

Tot voor enkele jaren was België strenger voor installaties. Zo moesten badkamers en buitenverlichting steeds dubbelpolige schakelaars hebben. Dat mag nu enkelpolig zijn (wel de fase schakelen en niet de Nulleider waar dat kan) .

Bennemans · 29-12-2017 10:23 u

Even snel reageren (ben aan het brouwen), maar zal je even helpen wat betreft de NEN3140: Deze is NIET Ik herhaal NIET wettelijk verplicht.

De NEN1010 daarentegen is opgenomen in het Bouwbesluit en daarom plichtig.

DE NEN3140 is slechts een handvat om je installatie en of elektrische gereedschappen te bedrijfsvoeren.
Zolang een werkgever de zaken niet conform de 3140 opgetuigd heeft heeft de 3140 ook geen waarde.
Geen installatieverantwoordelijke (aangewezen conform de NEN3140), dan kan er NOOIT een inspectie omvang/interval etc worden opgemaakt, want dat wordt nl. bepaald door de IV-er.
Een werkgever dient te zorgen voor een veilige arbeidsomstandigheid en hoe hij of zij dat op elektrisch gebied doet mag hij of zij zelf invullen.
Zolang hij of zij het vermoeden heeft in overeenstemming met de (arbeidsomstandigheden) wet.
Ofwel... hij of zij moet kunnen laten zien dat de installatie waaraan/mee gewerkt wordt veilig is.
Nogmaals de 3140 is slecht een handvat.

Neemt niet weg dat we er lering van kunnen nemen.
Zorg ervoor dat je een veilige installatie hebt (volgens de NEN1010).

De NEN3140 wordt al jaren misbruikt door verzekeringsmaatschappijen etc, ... Geen IV-er, geen inspectie conform de 3140.

mbroek · 29-12-2017 12:42 u

Een nuttig verhaal wat van mij sticky mag worden gemaakt, anders is het binnen een paar weken als niet meer zichtbaar op de eerste pagina.

Overtrokken is het zeker niet, af en toe staan er foto's van knutselwerken hier op de site die echt gevaarlijk gemaakt zijn. Andersom ook gelukkig.

Benlaro · 29-12-2017 13:36 u

Ik wil ook even kort reageren.

Nen 1010 is maar deels aangewezen in het bouwbesluit en geld alleen voor vaste installaties, dus wat vast in de gebouwde omgeving wordt geïnstalleerd.
Ook geld de huidige Nen 1010 2015 +C1+2 2016 alleen voor nieuwe installaties, niet voor bestaande.
De datum van afgifte van de bouwvergunning bepaald aan welke Nen 1010 de installatie moet voldoen, met als minimale eis de NEN 1010 van 1962 (oranje boekje).

De Nen 3140 is niet aangewezen, deze is alleen geldig als je hem betrekt in de zorgplicht.
De Nen 3140 gaat alleen over de bedrijfsvoering omtrent installaties.

De meeste dingen wat voor zelfbouwprojecten zouden meer aan de machinenormen moeten voldoen.

Maar belangrijker is dat je wat je ook maakt voor je zelf en anderen veilig maakt.
Isoleer alles goed af en bij metalen delen voor een goede aarding zorgen.
Deugdelijke verbindingen maken en zorgen dat onderdelen waar hitte kan ontstaan bedraad is met materialen die daar geschikt voor zijn.

Juiste beveiliging is ook belangrijk, de juiste zekering automaat gebruiken en zeker in dit geval zou ik een aardlekschakelaar aanbevelen.
Een werkschakelaar is ook wel belangrijk, als er wat mis gaat, heb je in ieder geval iets in de buurt om de boel spanningsloos te maken.

En als je niet zelf bekend ben met hoe je dit moet doen, vraag het dan aan iemand die er verstand van heeft, er zijn meer als 80000 mensen werkzaam in de elektrotechniek, daar is er vast wel iemand van in je buurt die advies kan geven of je helpen.

Wat ik altijd zeg, water hoor je lopen, gas kan je ruiken, maar spanning kan je alleen maar voelen, maar dan is het vaak al te laat!!!!!!

Zorg dat je wat je maakt veilig is voor je zelf, maar zeker ook voor je omgeving.

muldereric · 29-12-2017 14:03 u

Dat bedoelde ik met overtrokken. De NEN is leuk als leidraad maar eigenlijk niet van toepassing op mobiele toepassingen die wij vaak als hobbybrouwers maken.

Zelf gebruik ik altijd 2.5 mm2 bekabeling voor 230 V circuits, ook al is deze met bijvoorbeeld een 4A automaat afgezekerd.
Ik pak niet gewoon een 16 A automaat omdat ik die toevallig heb liggen. Ik kies een automaat (die ik in mijn apparaat inbouw) op basis van de max belasting die ik schakel.
Daarnaast heb ik geen onafgeschermde geleiders. Alles is voorzien van juiste connectoren of is tegen aanraking beschermd (d.m.v. een plaat die contacten afdekt of krimpkous die kale draad afdekt).
Als het kan plaats ik ook spatwaterdichte stopcontacten in de (mogelijk natte) brouwruimte en zorg dat deze op zijn minst geaard is via een directe draad naar de meterkast en voorzien is van een aardlekschakelaar.
Sluit de aardaansluiting van je apparatuur nooit aan op de waterleiding! Waterleiding is tegenwoordig buitenshuis (en soms ook binnenshuis) deels van kunststof waardoor deze niet meer standaard aan aarde hangt. Verifieer altijd dat je aarde via de geel/groene draad naar je meterkast of ander echt aardpunt loopt.

Bakmeel · 31-12-2017 09:19 u

Hallo allemaal,

Dank voor de opbouwende reacties. Ik heb het verhaal iets aangepast om de NEN 3140 niet "wettelijk verplicht" te noemen.

Ik ben me er volledig van bewust dat het verhaal misschien een beetje "over the top" is en wellicht wat belerend over kan komen. Daarentegen ben ik wel stellig van mening dat veiligheid bij elektriciteit geen geintje is:

- https://nos.nl/artikel/2095187-180-000-euro-aan-boetes-voor-elektrocutie-onder-de-douche.html
- https://www.metronieuws.nl/nieuws/buitenland/2017/07/meisje-14-geelektrocuteerd-door-mobiel-in-bad

Ik ben een relatieve nieuwkomer op dit forum, en ik heb echt heel veel te leren over bier brouwen. Ik ben dolgelukkig met dit forum want hier zijn mensen die mij kunnen en willen helpen met kennis, ervaring en informatie. Wat anders kan ik dan doen om een stukje terug te geven aan die mensen die misschien wat minder weten van elektriciteit, en dat wel graag willen weten zodat ze ook een veilige huisbrouwerij kunnen maken?

Daarom nogmaals mijn oproep; als er iemand is die dit verhaal wil aanvullen over gas en/of voedselveiligheid, stuur het op dan zet ik het er bij!

Rich · 31-12-2017 09:36 u

Goed punt over spullen van Ali. Heb meegemaakt dat er dingen begonnen te roken bij een belasting ver onder de vermelde max.

Ronnie · 31-12-2017 10:06 u

En iets wat velen uit het oog verliezen:

- Welke doorsnede heeft die soepele draad van je verlengsnoer?

Heb je die al es gecheckt

Is meestal slechts 1,5 mm² !!!
Neem daar ook een van 2,5 mm² voor en een degelijke rail met stopcontacten.
Vind je niet bij de Hubo, Gamma of soortgelijke bricoleurs maar in de betere gereedschapshandel, of: zelf maken.