Paenibacillus pabuli, het zal je maar overkomen in je brouwerij

Ronnie · 15-12-2017 11:45 u

Een van onze Reynaert gildeleden had me al geruime tijd geleden eens gecontacteerd of ik een idee zou hebben wat er mis zou lopen in zijn bier.

Symptoom: z'n bier werd langzaam aan besmet nadat het gebotteld was, Het proefde niet naar Brettanomyces en er was geen gusching.

Het proefde gewoon niet lekker en kreeg, wat ze noemen een geoxideerde smaak.

Hij had al vanalles wat ook maar verdacht was al geëlimineerd of onderzocht, ik kon 'm ook niet helpen en was even radeloos. Het was geen kleine installatie, hij had ruime mooie brouwvaten (ex soepketels van grootkeuken, hij werkte zeer proper, deed na alkalische reiniging ook regelmatig een zuurreiniging ter verwijdering van biersteen en altijd finaal een dompeling van alle gereedschappen, flessen, vaten, recipiënten, en vanalles en nog wat met Oxonia.

Dit was sedert een jaar al zo. Z'n bier werd systematisch ziek. Ellendig, er is geen ander woord ervoor.

Vanalles is geprobeerd, nieuwe gistvaten, nieuwe lagervaten, nieuwe CCT, nieuwe silicone slangen, jerrycans alkalische- en zure reinigers, oxonia bij de vleet, ander brouwwater, analyse van het brouwwater, mout en grondstoffen van ergens anders, andere kroonkuren, de betonvloer van z'n propere en mooi beklede brouwzaal opnieuw geverfd (is een gemodificeerde dubbele garagebox)... Het scheelde niet veel of er zou nog een duiveluitdrijving gebeuren in z'n brouwzaal

En we kennen hem: hij was proper tot in de puntjes, ik wist ook niet waar we nog moesten zoeken, het probleem bleef, z'n bier werd vrijwel altijd na enige weken slecht, geen spuiters of gusching, geen brett smaak, maar zoals een geoxideerd bier proeft, soms gebeurde het al lichtjes in de lagering als dat ietwat langer duurde.

Ten einde raad heeft ie nu een analyse laten doen (zie verder hieronder) en er werd hem aangeraden alles eens te laten ontsmetten met formol. Dat is in die situatie geen overkill.

Mannen met maskers en volledig dichtgeritste overall zijn dat komen bespuiten dat 't schouwe gaf, daarna is de deur afgeplakt tot in de puntjes met tape, 10 dagen laten inwerken.

Het stinkt nog altijd, het moet nu nog even ontgeuren...
We kijken uit naar de nieuwe resultaten van z'n bier, hopelijk zal die formol er nu geen nasmaak geven...

Hierbij het analyserapport: (in kleur)

pH 4.75
6.27 %v/v alcohol
Startdensiteit 13.52°P
RDF 71.48%
ADF 86.58%

Geur:
Geoxideerde gistgeur (muf, vlezig), autolyse
Licht fenolisch
Smaak:
Metallisch
Licht fenolisch – medicinaal
Licht wrang
Microbiologische analyse
Na uitplating en groei werd volgend organisme geïdentificeerd in een hoeveelheid van ongeveer 5 CFU/mL:
Paenibacillus pabuli
Deze bacteriën hebben geen direct bederf in deze fles veroorzaakt en zijn normaal latent aanwezig. Dit kan wijzen op minder hygiënische omstandigheden tijdens ofwel de fermentatie ofwel bij botteling. Uit de sensorische analyse vermoeden we dat dit bier niet in de optimale omstandigheden is afgevuld en/of bewaard, waardoor er oxidatie is opgetreden.

Tot daar het voornaamste van dit rapport (gedaan in de proefbrouwerij ). er zal dus extra opgelet moeten worden bij lagering en botteling. Maar ons gildelid kennende, deed hij dat al tot in de puntjes, echt waar, velen zouden het niet zien zitten qua doorzettingsvermogen om het probleem op te lossen, alsook de kost noch moeite die hij daarvoor gedaan heeft!
We vragen ons alleen af hoe deze simpele bacil die bijna zo alledaags voorkomt bij hem zich zo snel kan vermenigvuldigen en manifesteren, ik ken veel hobbybrouwers die het echt zo nauw niet nemen met de hygiëne.
We kijken dus uit naar z'n volgend bier.

De eenheid CFU/ml = Colony-Forming Unit , wikipedia

Bertje Bier · 15-12-2017 15:12 u

Als het al met de lagering te merken is zou je denken dat het met de gist mee komt. Misschien al verontreinigd bij de leverancier?
Zeker wanneer je dat hergebruikt is er een kans maar daar zullen jullie wel naar gekeken hebben.

Bij het maken van quadrupel met o.a. candy en bruine basterd suiker heb ik direct na de nagisting soms ook zo'n oxidatiesmaak. Vooral die bruine basterd vertrouw ik niet zo.

Bij dit soort dingen zou ik over de grondstoffen eens informatie opvragen. Testen zal wel te duur worden. Hoewel één mengmonster misschien al wat zou kunnen zeggen.

nembrionic · 15-12-2017 17:05 u

Citaat van: Bertje Bier op 15-12-2017  15:12 uAls het al met de lagering te merken is zou je denken dat het met de gist mee komt. Misschien al verontreinigd bij de leverancier?
Zeker wanneer je dat hergebruikt is er een kans maar daar zullen jullie wel naar gekeken hebben.

Bij herbruik zou dat kunnen. Anders niet want dan zouden meerder mensen last hebben.

Als er gekoeld wordt met een platenkoeler dan kan daar al een probleem ontstaan als die niet schoon is, of dode hoeken in de leidingen. Desnoods nog in een pomp.

Maar ook een samplekraantje dat niet goed schoon is of een kras in het RVS of putcorrosie in een leiding.

CiteerBij het maken van quadrupel met o.a. candy en bruine basterd suiker heb ik direct na de nagisting soms ook zo'n oxidatiesmaak. Vooral die bruine basterd vertrouw ik niet zo.

Bij dit soort dingen zou ik over de grondstoffen eens informatie opvragen. Testen zal wel te duur worden. Hoewel één mengmonster misschien al wat zou kunnen zeggen.

Een heel jaar lang infecties halen uit je grondstoffen is heel erg onwaarschijnlijk. Dan hebben meerdere mensen van die leverancier problemen.

nembrionic · 15-12-2017 17:06 u

Ronnie, hoe wordt er gekoeld? Platenkoeler? Koelspiraal? Wordt er belucht?

Ronnie · 15-12-2017 17:23 u

Citaat van: Bertje Bier op 15-12-2017  15:12 uAls het al met de lagering te merken is zou je denken dat het met de gist mee komt. Misschien al verontreinigd bij de leverancier?

Uitgesloten hij gebruikt voor alles, maar dan ook voor alles de US05 en geen vermenigvuldiging van gist, dus gewoon zoveel liter is zoveel pakjes. Moest het daaraan liggen dan zouden anderen dat ook hebben.

Ronnie · 15-12-2017 17:29 u

Citaat van: nembrionic op 15-12-2017  17:06 uRonnie, hoe wordt er gekoeld? Platenkoeler? Koelspiraal? Wordt er belucht?

Geen beluchting, korrelgist.
Koeling dompelkoeler (grote, RVS, 4 spiralen parallel) die zt ie nu eerst te weken in een bad met oxonia oplossing, heeft ook al es door vlam gehaald!

Nee, ik zoek het eerder in dierlijke besmetting, er is een wei met paardje vlakbij.
Ga er es verder op doorboeren.

nembrionic · 15-12-2017 17:31 u

Citaat van: Ronnie op 15-12-2017  17:29 uGeen beluchting, korrelgist.
Koeling dompelkoeler (grote, RVS, 4 spiralen parallel) die zt ie nu eerst te weken in een bad met oxonia oplossing, heeft ook al es door vlam gehaald!

Nee, ik zoek het eerder in dierlijke besmetting, er is een wei met paardje vlakbij.
Ga er es verder op doorboeren.

Wat voor gisttank is er? Gesloten of open?

Bij gesloten systemen is de besmettingskans van externen factoren (een paard of zo) minder groot dan bij open systemen.

Ronnie · 15-12-2017 17:48 u

Nog nooit open geweest, altijd onder waterslot vroeger gewone Cilindrische RVS vaten zonder kraantje, nu CCT met vlinderklepkranen.

broeder · 15-12-2017 19:11 u

Hoi,
ik ben geen deskundige...
Maar als ik dit alles zo lees:
denk ik bv ook aan de "landelijke" omgeving
of aan het te gebruiken water.
Ja, het wort wordt gekookt, dat zal wel in orde zijn.
Maar de spullen worden schoongemaakt en gespoeld waarbij 'rauw' water wordt gebruikt.
Kan het daar in gezocht worden?
Kan het totale proces, van brouwen tot en met bottelen, een keer op een andere lokatie gedaan worden?
Is een hersenspinsel, maar je weet nooit
Succes en groet,
broeder Willem
wel met dezelfde installatie natuurlijk

Rene Haring · 15-12-2017 19:27 u

Persoonlijke hygiëne?

https://en.wikipedia.org/wiki/Paenibacillus

nembrionic · 15-12-2017 23:09 u

Citaat van: Rene Haring op 15-12-2017  19:27 uPersoonlijke hygiëne?

https://en.wikipedia.org/wiki/Paenibacillus

Of de schaar waar je je pakken US-05 mee openknipt. Het kan op veel plekken zitten.

Mijn vermoeden is dat het niet in het buurtpaard gezocht dient te worden.

Dat kan wel de bron zijn maar bij een gesloten systeem zou dat er niet zomaar in moeten kunnen komen.

Maar goed... Koelen met spiraal maakt het gevaarlijk.

Dund · 16-12-2017 00:18 u

Ik heb het afgelopen jaar ook een besmetting gehad. Sommige van mijn bieren werden na het bottelen zurig in de fles. Uiteindelijk vaten vervangen, bottelslangen, materiaal uitkoken, dan in de caustic, pbw en daarna oxi en star san, een pallet nieuwe flessen etc etc. Om echt gek van te worden.

We denken het een paar maanden terug gevonden te hebben. De besmetting zat in het uiteinde van de blow off slang. Pas toen we deze weg gedaan hadden was het opgelost. Dit heeft uiteindelijk 6 brouwsels gekost, een hoop geld en een hoop frustratie.

Ronnie · 16-12-2017 10:06 u

Ik wist al een tijdje van z'n problemen met z'n brouwerij, had het eigenlijk veel eerder hier es kunnen bespreken,
deze morgen een mail ontvangen:

CiteerRonny,
Ons water komt van 60 m diep en zit onder twee rotslagen.
Het probleem stelde zich ook met leidingwater.
Nu, na ontsmetting , verven van brouwerij , nieuwe tweecomponentenvloer, gebrouwen
hebben we terug hoop. Het bier is gebotteld, en het ziet tot nu goed uit.
Groeten, (naam)

Laat ons hopen dat de spelbreker nu overwonnen is. Eerder was hem al door de proefbrouwerij (die dat rapport maakte) gezegd dat het in de omgevingslucht zou kunnen zitten, maar ook vaak in de betonvloer...

Dund · 16-12-2017 11:07 u

Goed nieuws! Ik hoorde laatst in ons lokale biercafe dat er bij ons in Brabant een paar professionele brouwerijen zijn die ook last hebben van infecties. In beide gevallen bleek het een super klein onderdeeltje te zijn zoals een o-ring. Het is letterlijk echt zuur als je veel tijd in je proces steekt en je er niet achter komt waardoor het fout gaat. Zeer frustrerend.

Ronnie · 16-12-2017 16:54 u

Citaat van: nembrionic op 15-12-2017  23:09 uMaar goed... Koelen met spiraal maakt het gevaarlijk

Daarvoor had ie zoals altijd die minstens 10' meegekookt.
De laatste keren zat ie er zelfs eerst es met de gasbrander op en zo heel heet (psscht!) in het kokende wort en weerom 10' meekoken.

Underdike · 16-12-2017 23:40 u

Zorgt zo'n flesdopper voor goed afgesloten flessen, en zit er geen besmetting in zo'n dopvoorraad ?

Biertje1985 · 17-12-2017 00:00 u

Bizar dat je op grote schaal door een klein probleem zo getroffen kan worden.

Ronnie · 17-12-2017 10:22 u

Citaat van: Underdike op 16-12-2017  23:40 uZorgt zo'n flesdopper voor goed afgesloten flessen, en zit er geen besmetting in zo'n dopvoorraad ?

Mocht je in z'n brouwzaal komen en hem aan het werk zien, dan zou je die vraag niet stellen, dus...
Hij is ook een goede mechanieker, z'n pneumatische kroonkurk stempelaar met 2-handen bediening met automatische voeding van de krk'en werkt als een fluitje van 'n cent, perfect en proper: krk'en van de verpakking in het magazijn met hopper...
Ook regelmatig nieuwe stempel want 10 jr geleden es voorgehad dat die teveel opengezet waren, sedertdien is er een RVS ring rond gelast die zulks voorkomt, ze gaan nu langer mee.

nembrionic · 17-12-2017 21:40 u

Citaat van: Ronnie op 17-12-2017  10:22 uMocht je in z'n brouwzaal komen en hem aan het werk zien, dan zou je die vraag niet stellen, dus...

Dan zou ik die vraag zeker stellen gezien het feit dat dit topic bestaat.

Gerlachus · 18-12-2017 16:09 u

Hoe schoon je ook werkt, er blijven altijd bacteriën, schimmels en sporen aanwezig. Zaak is alleen om de hoeveelheid zo laag te houden, dat ze zich niet kunnen vermeerderen en dus je bier verpesten. Dus hoe schoon je ook werkt, alles dient onderzocht te worden. Alles is verdacht.

Als ik het zo beluister zou ik zeker de volgende aspecten verdenken:

- persoonlijke hygiëne
- "vreemde" gereedschappen zoals inderdaad de schaar, het waterslot, dopper, alles wat niet direct met het bier in contact lijkt te komen

Maar de ergste is wel:

- kraanwater

Dit legt een behoorlijke afstand af en als in je leiding ergens een stam zit, dan vermenigvuldigt die zich telkens in je waterleiding en wordt 'ie in je bier gebracht. Dan kun je een dure desinfectie van je brouwhuis doen, maar je leiding sla je over.
Je zou kunnen overwegen om je water te desinfecteren, zeker het water wat je niet kookt (afspoelen gereedschap, rinsen flessen etc.).
En nagaan bij Ecolab of Oxonia wel effectief is tegen deze bacterie en in welke mate. De contacttijd moet voldoende lang zijn, de temperatuur etc. Oxonia Active heeft ook waterstofperoxide aan boord, dan werkt het nog beter.

Ik gok je drinkwater.

William · 18-12-2017 18:29 u

Citaat van: Gerlachus op 18-12-2017  16:09 u- persoonlijke hygiëne

Met de mond aanzuigen van hevelslangen e.d.

nembrionic · 18-12-2017 18:31 u

Verder denk ik: als je al een jaar bezig bent met bier weggooien, tanks vervangen, slangen vervangen, "uitroken", verven etc... dan doe je beter aan een expert erbij te halen en met een lab een boel samples nemen en testen.

Jacques · 18-12-2017 22:02 u

Citaat van: William op 18-12-2017  18:29 uMet de mond aanzuigen van hevelslangen e.d.

Is niet gebruikelijk bij een commerciële brouwerij.

Pompen kunnen wel een bron zijn van infecties. Deze infectiebron wordt soms wel eens over het hoofd gezien.
Uit de opsomming van Ronnie blijkt niet dat deze vervangen is of volledig is gedemonteerd en gedesinfecteerd.

Underdike · 19-12-2017 01:19 u

De kroonkurken zijn makkelijk te besmetten, en kunnen groot risico zijn... worden deze met bijvoorbeeld Star San gespoeld?

Ronnie · 19-12-2017 11:59 u

Citaat van: nembrionic op 18-12-2017  18:31 uVerder denk ik: als je al een jaar bezig bent met bier weggooien, tanks vervangen, slangen vervangen, "uitroken", verven etc... dan doe je beter aan een expert erbij te halen en met een lab een boel samples nemen en testen.

Reeds na de 2de keer dat het bier niet OK was is al advies gevraagd bij de Proefbrouwerij zie ook het rapport bij de eerste posting van deze draad.

CiteerIn de afdeling Onderzoek en Ontwikkeling (O&O) wordt aan toegepast wetenschappelijk onderzoek gedaan, met tot doel de kwaliteit van de bieren beter te beheersen en te verbeteren.

Nog steeds teveel amateurbrouwers denken dat het bier Brett moet hebben of zuur moet worden om ziek te zijn...
Noteer ook nog: velen proefden niet eens dat er iets mis was met z'n bier!

Ronnie · 19-12-2017 12:08 u

Citaat van: Jacques op 18-12-2017  22:02 uPompen kunnen wel een bron zijn van infecties. Deze infectiebron wordt soms wel eens over het hoofd gezien.
Uit de opsomming van Ronnie blijkt niet dat deze vervangen is of volledig is gedemonteerd en gedesinfecteerd.

Niet alle details opgesomd.
Tuurlijk zijn pompen herhaaldelijk behandeld met alkalisch (DM-CID) en daarna oxonia oplossing...
Volgens de Dhr. Naudts zijn de hoofdverdachten (nog na dat rapport en 1e acties) de omgevingslucht, muren en ook de ruwe betonvloer.

Gerlachus · 19-12-2017 13:13 u

Een ruwe betonvloer in een brouwerij?! God weet wat diep in dat beton allemaal leeft...
Voor zo'n vloer zou je kunnen overwegen een goed probiotisch schoonmaakmiddel te gebruiken, dat werkt langdurig na.

Robert1968 · 19-12-2017 13:39 u

"Grappig". Herkenbaar verhaal. Check eens de airconditioners/luchtfilters in de buurt van je flessenvuller maar eens.
Een kratje bier als ik het goed heb?

Serge VL · 19-12-2017 13:48 u

Vloeren en muren reinigen met Quaternair ammonium detergent?
Quats dringen in het kleinste spleetje daar deze een zeer lage operavlakte spanning hebben.
En met de overschot kan je de klinkers behandelen tegen de groen aanslag

Ik gebruik de deze die ik koop bij de lokale detergenshandelaar http://horecaencoshop.be/home/375-mosa-ontsmettingsproduct-5liter-5411b.html

Wil1 · 19-12-2017 14:11 u

Stukje vertaald uit Wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Paenibacillus

Belangstelling voor Paenibacillus spp. is snel gegroeid, omdat van velen werd aangetoond dat ze belangrijk waren [23] [24] [25] voor land- en tuinbouw (bijvoorbeeld P. polymyxa), industrieel (bijvoorbeeld P. amylolyticus) en medische toepassingen (bijvoorbeeld P. peoriate). Deze bacteriën produceren verschillende extracellulaire enzymen zoals polysaccharide-afbrekende enzymen en proteasen, die een breed scala aan synthetische reacties kunnen katalyseren op gebieden variërend van cosmetica tot productie van biobrandstoffen. Verschillende Paenibacillus spp. produceren ook antimicrobiële stoffen die een breed spectrum van micro-organismen aantasten [26] [27] [28] zoals schimmels, bodembacteriën, plantenpathogene bacteriën en zelfs belangrijke anaerobe pathogenen zoals Clostridium botulinum.

Zit de brouwerij misschien in een land en tuinbouw gebied?

Wil1 · 19-12-2017 14:22 u

die bacteriecultuur is overigens zowaar te koop: https://www.lgcstandards-atcc.org/products/all/43899.aspx?geo_country=fr#generalinformation

Bertje Bier · 19-12-2017 20:41 u

Citaat van: Gerlachus op 19-12-2017  13:13 uEen ruwe betonvloer in een brouwerij?! God weet wat diep in dat beton allemaal leeft...
Voor zo'n vloer zou je kunnen overwegen een goed probiotisch schoonmaakmiddel te gebruiken, dat werkt langdurig na.

Ik kan me zo voorstellen dat je de grootste problemen kunt krijgen als je zo'n vloer met een hogedrukreiniger te lijf gaat....

Knobby · 19-12-2017 20:52 u

Citaat van: Bertje Bier op 19-12-2017  20:41 uIk kan me zo voorstellen dat je de grootste problemen kunt krijgen als je zo'n vloer met een hogedrukreiniger te lijf gaat....

inderdaad, beste optie lijkt me de boel sealen...

Jacques · 19-12-2017 22:29 u

Citaat van: Underdike op 19-12-2017  01:19 uDe kroonkurken zijn makkelijk te besmetten, en kunnen groot risico zijn... worden deze met bijvoorbeeld Star San gespoeld?

Kroonkurken zijn geen groot risico. Bij heel wat brouwerijen worden de kroonkurken rechtstreeks uit de doos gebruikt.

Ronnie · 20-12-2017 09:17 u

Citaat van: Knobby op 19-12-2017  20:52 uinderdaad, beste optie lijkt me de boel sealen...

Wat ook gebeurd is, eerder staat dat ie een 2 components epoxy vloercoating heeft gekregen

Citaat van: Jacques op 19-12-2017  22:29 uKroonkurken zijn geen groot risico. Bij heel wat brouwerijen worden de kroonkurken rechtstreeks uit de doos gebruikt.

Is bij Jan en alleman zo, ook bij mij, alleen worden ze uit de grote doos direct bij ontvangst in goed afsluitbare plasticdozen bewaard.
Apart nat ontsmetten is geen optie omdat dat hinderlijk is voor magazijnvoeding. Daarvoor zou je ze moeten uitroken (formol) en dat vind ik overkill.
Je zal minder kans op besmetting KRK'n hebben met automaat voeding dan manueel elke KRK vast te pakken, is zeer rap gebeurd dat men vergeet van telkens weer schone handschoenen aan te doen.

nembrionic · 20-12-2017 10:26 u

Citaat van: Ronnie op 20-12-2017  09:17 uWat ook gebeurd is, eerder staat dat ie een 2 components epoxy vloercoating heeft gekregen

Is bij Jan en alleman zo, ook bij mij, alleen worden ze uit de grote doos direct bij ontvangst in goed afsluitbare plasticdozen bewaard.
Apart nat ontsmetten is geen optie omdat dat hinderlijk is voor magazijnvoeding. Daarvoor zou je ze moeten uitroken (formol) en dat vind ik overkill.
Je zal minder kans op besmetting KRK'n hebben met automaat voeding dan manueel elke KRK vast te pakken, is zeer rap gebeurd dat men vergeet van telkens weer schone handschoenen aan te doen.

En tegelijkertijd verklaar je dat de infectie zomaar in het bier vliegt vanuit de omgevingslucht. Maar het zal dan niet 'zomaar' even in je doppen vliegen die toch even openstaan? Hoe worden ze in het apparaat gestopt? De hele doos in 1 keer of met een maatbeker/met de hand?
Ik kan zo nog wel wat bedenken.

In het kort: onderschat niet hoe snel iets besmet kan raken.

Persoonlijk denk ik dat het grootste risico nu gelopen wordt doordat er gekoeld wordt met een koelspiraal waardoor het bier een flinke tijd in een niet afgesloten vat zit en perfect op temperatuur komt voor organismen die je er niet in wil hebben.

Je kunt alles coaten en sealen en afplakken, maar als het daadwerkelijk in je omgevingslucht komt van het buurtpaard, dan gaat dat sowieso opnieuwe gebeuren. En volgens mij is het koelen hét moment. Blijft puur redeneren, zonder de brouwerij te hebben gezien, natuurlijk.

Robert1968 · 20-12-2017 11:33 u

Ik zou toch eens luchtfilters/airco gaan controleren. Ik kom regelmatig bij "onze" brouwerijen over de wereld en hoor nog wel eens wat. Soortgelijke infectieproblemen vonden daarin hun oorzaak. Ik weet niet of het bacterietype dezelfde was.

hans_nwk · 20-12-2017 11:54 u

Als het uit de omgevingslucht komt kun je ook gefilterde lucht over je werkplek blazen als een deken.
Wordt vaker toegepast rond open processen om een klasse lager te kunnen werken qua schone ruimte.

Filters wel schoonhouden natuurlijk.

Groet,
Hans

Underdike · 20-12-2017 23:32 u

Als ze zeker zijn dat alles schoon is... dan zou je met het leggen van een CO2 deken kunnen voorkomen dat er lucht bij je wort komt.

Knobby · 21-12-2017 14:29 u

Citaat van: Underdike op 20-12-2017  23:32 uAls ze zeker zijn dat alles schoon is... dan zou je met het leggen van een CO2 deken kunnen voorkomen dat er lucht bij je wort komt.

Zo werkt dat niet.

Jacques · 21-12-2017 21:22 u

Citaat van: Knobby op 21-12-2017  14:29 uZo werkt dat niet.

Inderdaad. Een laag koolzuurgas biedt alleen bescherming indien er continu koolzuur gevormd wordt. Indien dat niet het geval is dan verdwijnt de laag koolzuurgas snel door diffusie.

Ronnie · 22-12-2017 10:12 u

Er zijn sterke aanwijzingen dat de besmetting al in het lagervat gebeurd is. Eerder was dit zeker zo, je proefde het toen al, en toen is er van plastic naar RVS omgeschakeld.
In de RVS vaten ook gebeurd, waarschijnlijk tijdens hevelen maar dat is geen zekerheid.
Feit is dat het nu OK is en hopelijk zo blijft.
Ik weet ook alle (kleinere) details niet van wat hij allemaal heeft gedaan.
Feit is dat er velen de moed niet meer zouden gehad hebben om zó extreem door te zetten.

Paenibacillus pabuli, het zal je maar overkomen in je brouwerij

Serge VL