Procedure giststarter op magneetroerder met foto's

Gestart door abroeders, 23-11-2015 20:51 u

Vorige topic - Volgende topic

0 leden en 1 gast bekijken dit topic.

hansHalberstadt

Ja inderdaad zoiets. Het luchtslangetje verdrijft de afvalgassen (koolzuur) en zorgt steeds voor nieuwe aanvoer van zuurstof zodat het concentratieverschil zuurstof boven we wort steeds groter blijft dan de concentratie zuurstof in het wort.

Jacques

Citaat van: hansHalberstadt op 13-08-2019  22:17 uHoe voer je daarmee de koolzuur voldoende af? Ik denk dat je dan al snel een potje met vrijwel alleen koolzuur hebt. Dat is niet optimaal voor de gistgroei.

Door diffusie is dit niet het geval. Heel wat hobbybrouwers werken zo met goed resultaat. Zelf doe ik dit al jaren zo en krijg een goede gistgroei.

Dit is wat Mr Malty er van zegt:
"A stir plate is perhaps the most effective method. When using a stir plate, don't plug up the starter vessel with an airlock. A sanitary piece of aluminum foil or a breathable foam stopper is all you need. Bacteria and wild yeast can't crawl and a loose fitting cover will allow for better gas exchange."
http://www.mrmalty.com/starter_faq.php

hansHalberstadt

Citaat van: Jacques op 14-08-2019  21:30 uDoor diffusie is dit niet het geval. Heel wat hobbybrouwers werken zo met goed resultaat. Zelf doe ik dit al jaren zo en krijg een goede gistgroei.
Dit antwoord verwachtte ik al. Maar gistgroei krijg je ook als je niet optimaal de koolzuur afvoert. alleen minder optimaal (langere verdubbelingstijd en lagere dichtheid aan cellen) vergeleken met optimale gasuitwisseling en minder reproduceerbaar.   

Jacques

Citaat van: hansHalberstadt op 14-08-2019  21:38 uDit antwoord verwachtte ik al. Maar gistgroei krijg je ook als je niet optimaal de koolzuur afvoert. alleen minder optimaal (langere verdubbelingstijd en lagere dichtheid aan cellen) vergeleken met optimale gasuitwisseling en minder reproduceerbaar.

Voer eens een vergelijkende test uit. Of het nu bijvoorbeeld 12 uur duurt voordat je de optimale hoeveelheid gistcellen of 18 uur maakt niet zo veel. Ik kijk altijd naar de kleur van de starter. Afhankelijk van de hoeveelheid en de vitaliteit van de gist waarmee je start duurt het langer of korter totdat de starter een "koffie met melk"-kleur heeft. Met andere woorden je moet altijd naar bevind van zaken handelen.

hansHalberstadt

Heb jij zelf die vergelijkende test al eens gedaan met en zonder luchtslangetje boven het oppervlak en dan aan het einde de hoeveelheid cellen met ml vergeleken? Voor mij is het simpel: de methode met slangetje zal zeker betere condities geven voor gistgroei, dus waarom zou ik dan moeilijk doen en allerlei vergelijkende proefjes gaan uitvoeren die veel tijd en energie kosten met als doel om een simpel luchtslangetje uit te sparen wat geen moeite kost om er bij te plaatsen? Ik denk dat met continue verversing de gist ook een meer constante concentratie zuurstof krijgt dus zal deze relatief meer groeien voor dezelfde hoeveelheid verbruikte suiker in het wort. Je stopt als de suiker bijna op is dus dan heb je met luchtverversing toch meer cellen?

brouwerwaldonk

Zo denk ik er ook over Hans, altijd met een slangetje lucht inbrengen. Gist verbruikt alle aanwezige zuurstof binnen 90 minuten, voldoende zuurstof vlotte knopvorming en celdeling. 
 

Jacques

Citaat van: hansHalberstadt op 15-08-2019  08:04 uHeb jij zelf die vergelijkende test al eens gedaan met en zonder luchtslangetje boven het oppervlak en dan aan het einde de hoeveelheid cellen met ml vergeleken? Voor mij is het simpel: de methode met slangetje zal zeker betere condities geven voor gistgroei, dus waarom zou ik dan moeilijk doen en allerlei vergelijkende proefjes gaan uitvoeren die veel tijd en energie kosten met als doel om een simpel luchtslangetje uit te sparen wat geen moeite kost om er bij te plaatsen? Ik denk dat met continue verversing de gist ook een meer constante concentratie zuurstof krijgt dus zal deze relatief meer groeien voor dezelfde hoeveelheid verbruikte suiker in het wort. Je stopt als de suiker bijna op is dus dan heb je met luchtverversing toch meer cellen?

Nee, ik heb geen vergelijkende test uitgevoerd. De methode die ik gebruik werkt prima. Ik heb altijd heel vlotte vergistingen.

Als jij de indruk hebt dat jouw methode beter werkt moet je daar mee doorgaan. Noodzakelijk is het echter niet. Diffusie van gassen gaat best snel. Denk bijvoorbeeld aan allerlei geurtjes die zich verspreiden... Het dekentje van koolzuur is in feite een fabeltje.
Als koolzuur echt een deken zou vormen maakt dat dat onze longen niet kunnen functioneren...


hansHalberstadt

Citaat van: Jacques op 15-08-2019  17:13 uNee, ik heb geen vergelijkende test uitgevoerd. De methode die ik gebruik werkt prima. Ik heb altijd heel vlotte vergistingen.

Als jij de indruk hebt dat jouw methode beter werkt moet je daar mee doorgaan. Noodzakelijk is het echter niet. Diffusie van gassen gaat best snel. Denk bijvoorbeeld aan allerlei geurtjes die zich verspreiden... Het dekentje van koolzuur is in feite een fabeltje.
Als koolzuur echt een deken zou vormen maakt dat dat onze longen niet kunnen functioneren...


Het is niet mijn methode maar een algemeen toegepaste methode. Een optimaal gegroeide giststarter geeft voldoende gist voor een optimale vergisting, maar omgekeerd hoeft een minder optimale starter nog geen slechte gisting op te leveren, dus wat dat betreft ben ik het wel met je eens dat er marge is, maar dat je daaruit kunt concluderen dat het net zo'n optimale gistgroei geeft klopt niet volgens mij.
Verder zit in de longen juist een sterk vertakt netwerk van buisjes waar continue lucht in en uitstroomt, juist omdat anders de uitwisseling van gassen onvoldoende zou zijn, dus de vergelijking die je daar maakt snijdt geen hout volgens mij.

Jacques

Citaat van: hansHalberstadt op 15-08-2019  18:13 uHet is niet mijn methode maar een algemeen toegepaste methode. Een optimaal gegroeide giststarter geeft voldoende gist voor een optimale vergisting, maar omgekeerd hoeft een minder optimale starter nog geen slechte gisting op te leveren, dus wat dat betreft ben ik het wel met je eens dat er marge is, maar dat je daaruit kunt concluderen dat het net zo'n optimale gistgroei geeft klopt niet volgens mij.
Verder zit in de longen juist een sterk vertakt netwerk van buisjes waar continue lucht in en uitstroomt, juist omdat anders de uitwisseling van gassen onvoldoende zou zijn, dus de vergelijking die je daar maakt snijdt geen hout volgens mij.

De vraag is of het nodig is om lucht boven de vortex te blazen of dat je kunt kunt volstaan met diffusie die altijd plaatsvindt. Krijg je echt meer cellen waardoor deze extra voorziening noodzakelijk is?

De vergelijking met de longen maak ik om duidelijk te maken dat de diffusie (lees vermenging) van zuurstof en koolzuur snel gaat en van levensbelang is. Het argument dat koolzuur zwaarder is dan lucht en zo een afschermende laag vormt boven de starter is niet valide. Als dat het geval is zou de koolzuur uit het bloed dat vrijkomt in de longen de zuurstof toevoer belemmeren. Je mond en neus zitten hoger in je lichaam dan de longen.

hansHalberstadt

Citaat van: Jacques op 15-08-2019  21:30 uHet argument dat koolzuur zwaarder is dan lucht en zo een afschermende laag vormt boven de starter is niet valide. Als dat het geval is zou de koolzuur uit het bloed dat vrijkomt in de longen de zuurstof toevoer belemmeren. Je mond en neus zitten hoger in je lichaam dan de longen.
Dat is wel duidelijk. Punt is vooral hoe snel de diffusie plaatsvindt met alufolie over de erlemeyer. Er zit dan niet veel ruimte meer tussen dus diffusie wordt belemmerd en de gist gaat halverwege behoorlijk wat koolzuur maken. Ik kan dat niet 1-2-3 berekenen dus vandaar dat ik die situatie gewoon omzeil door een luchtslangetje. Als iemand aan kan tonen wat de tijdconstante is dan kun je nagaan of het kan zonder slangetje. 

hansHalberstadt

Net even een proefje gestart. Erlemeyer gevuld met koolzuur en met een stokje met een watje met alcohol  aangestoken ging direct uit bovenin de erlemeyer, dus dat toont aan dat de koolzuur nu tot bovenin zit.
Nu losjes een stuk alufolie erover gedaan en morgenochtend nogmaals kijken wat het watje met brandende alcohol doet. Als het inderdaad voldoende diffundeert zou het watje morgen weer moeten branden.

hansHalberstadt

Nog even over de koolzuur die gevormd wordt door de groeiende gist. tijdens de ca 24 uur op de roerder verbruik je ca 75% van je vergistbare suiker. dat is ca 130gram vergistbare moutsuiker op 2 liter starter.
Dus als daarvan 75% vergist dan praat je over ca 100 gram en dat levert 50 gram koolzuur en dat is 25 liter !!!! Dus ca 10 x het volume boven het wort in de erlemeyer. Als je dat niet afvoert dan ben je na enkele uren als de gist begint dus gist aan het vermeerderen zonder zuurstof als de paar liter koolzuur die dan al ontstaan is de zuurstof heeft verdreven. Dan vermeerdert de gist ook nog wel een tijdje, maar niet zoals het hoort. Je vertrouwt er dan dus op dat de diffusie zo snel gaat dat het een liter koolzuur per uur kan weg diffunderen of misschien 100 ml een paar uur daarvoor als het nog rustig gist. Vraag is dus of dat gaat lukken.   

hansHalberstadt

Vanmorgen bleek dat het vlammetje nog steeds uitging vlak onder de rand van de erlemeyer. Dat bewijst dus dat met alufolie er vrijwel geen koolzuur naar buiten diffundeert en lucht naar binnen, althans de tijdconstante waarmee dat gebeurt is minimaal een aantal malen groter dan 8 uur. Ik heb nu het alufolie vervangen door een omgekeerd theezeefje om zo meer uitwisselingsoppervlak te krijgen met de buitenlucht. Eea staat in een kamer zonder luchtwervelingen. Vanavond dus nogmaals kijken wat er gebeurt.

Jacques

Het feit dat een vlam uitgaat wil niet zeggen dat er geen zuurstof meer is.
Lucht heeft 21% zuurstof. Bij een zuurstofgehalte onder de 14% gaan de meeste vlammen uit.
Zie https://admin.kuleuven.be/sab/vgm/vives/brandveiligheid/brandbestrijding
"(Bij een zuurstofgehalte in de lucht =< 14% doven de meeste vlammen)."


Feit is dat ontelbare brouwerijen en hobbybrouwers volstaan met een stuk aluminiumfolie over hun erlemyer bij het maken van een starter en dat zij voldoende gistkweek hebben. Zou dat niet het geval zijn zou iedereen overstappen op het inblazen van zuurstof in de erlemeyer. Dat is niet het geval.

Overigens hoeft de vermeerdering van gistcellen niet aeroob plaats te vinden. In anaerobe omstandigheden is er een vermeerdering.



hansHalberstadt

Citaat van: Jacques op 16-08-2019 &nbsp;11:00 u1)Feit is dat ontelbare brouwerijen en hobbybrouwers volstaan met een stuk aluminiumfolie over hun erlemyer bij het maken van een starter en dat zij voldoende gistkweek hebben.

2)Overigens hoeft de vermeerdering van gistcellen niet aeroob plaats te vinden. In anaerobe omstandigheden is er een vermeerdering.

2 Zal dat de hoofdreden zijn waarom het dan toch nog vermeerdert. Dat had ik overigens ook al opgemerkt. Dan wijzigt de discussie denk ik in de discussie of je een giststarter aeroob of anaeroob zou moeten opkweken. Maar volgens mij wil men in het algemeen aeroob vermeerderen en denkt men dat het wel losloopt met de koolzuur, maar mijn proefje toont aan dat je toch echt onvoldoende diffusie hebt met alufolie alleen. 

hansHalberstadt

Citaat van: Jacques op 16-08-2019 &nbsp;11:00 uHet feit dat een vlam uitgaat wil niet zeggen dat er geen zuurstof meer is.
Lucht heeft 21% zuurstof. Bij een zuurstofgehalte onder de 14% gaan de meeste vlammen uit.
Zie https://admin.kuleuven.be/sab/vgm/vives/brandveiligheid/brandbestrijding
"(Bij een zuurstofgehalte in de lucht =< 14% doven de meeste vlammen)."


Als dat waar is dan zou de concentratie onder de 14 % zuurstof liggen na 8 uur. dus 14/20=70% is dan vervangen door lucht (1-0.3)=0.7. na 16 uur zou het dan al 90% lucht moeten zijn (1-0.3^2=) en dan moet de vlam dus blijven branden.

Inmiddels blijkt dat met het theezeefje na 6 uur de vlam wel blijft branden tot de bodem aan toe, dus theezeefje geeft voldoende diffusie. Nu opnieuw het proefje ingezet met alufolie en dan na 16 uur kijken, dus morgenochtend vroeg. Daarmee kunnen we aantonen of na 1 uur wel voldoende (dus va 70%) koolzuur is verwisseld met lucht met alufolie erop.   

hansHalberstadt

Ook nog even bepaald bij welke verhouding koolzuur/lucht een vlam nog net niet uitgaat. daarvoor een grote injectiespuit gevuld met koolzuur en daarna helemaal leegduwen tot bv 30 ml koolzuur en dan volgezogen met rest lucht tot 160 ml dan goed zwenken om alles te mengen, zuiger eruit en dan vlam erin. Dan blijkt de grens te liggen bij ca 20% koolzuur en 80% lucht. 

Jacques

Citaat van: hansHalberstadt op 16-08-2019 &nbsp;14:22 u2 Zal dat de hoofdreden zijn waarom het dan toch nog vermeerdert. Dat had ik overigens ook al opgemerkt. Dan wijzigt de discussie denk ik in de discussie of je een giststarter aeroob of anaeroob zou moeten opkweken. Maar volgens mij wil men in het algemeen aeroob vermeerderen en denkt men dat het wel losloopt met de koolzuur, maar mijn proefje toont aan dat je toch echt onvoldoende diffusie hebt met alufolie alleen.

Jouw proefje laat alleen zien dat er onvoldoende zuurstof is om een vlam te laten branden...

Dat er wel degelijk zuurstofopname is wanneer je een stuk aluminiumfolie over de erlemeyer doet blijkt ook als je de folie vervangt door een stop met een waterslot. Het waterslot zuigt eerst even lucht aan om daarna langzaam de andere kant op te werken. Zou er geen zuurstof aangezogen worden dan zou er steeds een hoeveelheid koolzuur naar buiten moeten gaan.
Als de stop een paar uur op de erlemeyer gezeten heeft en dan de stop er af haalt zie je dat er geen aerobe vergisting meer plaatsvindt. Wanneer je dan na een paar minuten de stop van de erlemeyer om de overdruk te laten verdwijnen de stop er weer opzet begint het waterslot meer te werken.


Is er iemand die een zuurstofnemer heeft en die wat metingen kan doen?

hansHalberstadt

Vanmorgen opnieuw gemeten met een vlammetje, na 18 uur blijkt dat het vlammetje nog steeds onmiddelijk uitgaat, dus daaruit kun je concluderen dat er na 18 uur nog meer dan 20% koolzuur inzit (dus ergens tussen 20% en 100% koolzuur). Ervan uitgaande dat door diffusie een tijdconstante is waarbij na een tijd Tau nog maar 20% koolzuur over is kun je terugrekenen wat dat na bv 8 uur moet zijn geweest. Morgenochtend (t=42 uur) ga ik nog eens meten. Als het vlammetje dan nog dooft weet ik dat de tijdconstante groter is dan 26 uur.

De blauwe curve laat de 'best case' situatie zien na 18 uur (>20% koolzuur) We kunnen nu dus concluderen dat de werkelijke curve rechts ligt van de blauwe curve.
De rode curve laat de 'best case' situatie zien na 42 uur als dan het vlammetje ook nog uitgaat (>20% koolzuur) als het vlammetje morgen dus uitgaat zit de curve rechts van de rode curve, anders tussen de rode en blauwe curve in.
 

hansHalberstadt

Citaat van: Jacques op 16-08-2019 &nbsp;23:05 uDat er wel degelijk zuurstofopname is wanneer je een stuk aluminiumfolie over de erlemeyer doet blijkt ook als je de folie vervangt door een stop met een waterslot. Het waterslot zuigt eerst even lucht aan om daarna langzaam de andere kant op te werken. Zou er geen zuurstof aangezogen worden dan zou er steeds een hoeveelheid koolzuur naar buiten moeten gaan.
Dat klopt. Gedurende de eerste uren wordt er zuurstof verbruikt, maar nog weinig koolzuur geproduceerd. Daardoor gaat er zuurstof het wort in diffunderen en die wordt aangevuld van buiten vanwege onderdruk in je erlemeyer. Dat is wat je ziet. Maar zoals je al zegt is dat na een paar uur afgelopen want dan wordt de koolzuurproductie groter dan de snelheid waarmee zuurstof kan oplossen. daardoor kan er geen zuurstof mee van buiten naar binnen komen door onderdruk en door de koolzuurproductie kan er ook geen zuurstof meer van buiten naar binnen diffunderen omdat het dan tegen de stroom in zou moeten diffunderen. Effectief heb je op deze manier dus alleen zuurstoftoevoer gedurende de eerste paar uur en daar moet je dan de hele groei mee bekostigen.

Dus ook al zou morgen blijken dat mijn proefje oplevert dat je na bv 18 uur 80% lucht naar binnen diffundeert, dan zal dat met een werkende giststarter waarschijnlijk al na een paar uur alsnog geen enkele zuurstoftoevoer meer geven omdat er immers koolzuur naar buiten stroomt waardoor zuurstof die naar binnen diffundeert gelijk wordt afgevoerd vanwege de stroom koolzuur omhoog in je erlemeyer.   

Kortom: als je gelooft in anaerobe vermenigvuldiging gedurende de laatste 12 uur van de opkweekprocedure op de roerder met alufolie dan kun je het slangetje weglaten. Als je aeroob wilt opkweken tot het einde dan moet je een luchtslangetje gebruiken. Door de constante zuurstof boven het oppervlak zal er dan altijd wat zuurstof je wort in diffunderen, mits er geen hele grote schuimlaag boven zit, anders houdt die alsnog het diffusieproces je wort in tegen.

Aeroob geeft veel meer energie (ATP) dus daarom kan de gist dan sneller vermenigvuldigen en dat was het doel toch?

hansHalberstadt

De discussie over het als of niet nut hebben van continue zuurstoftoevoer is al gevoerd in bericht #3-#25.
De conclusie daaruit was toen al dat alufolie zorgt dat er geen zuurstof meer naar binnen komt zodra de koolzuurproductie begint en dat uit een japans onderzoek volgde dat de essentie was om de eerste paar uur voldoende zuurstof te hebben en dat het daarna minder belangrijk was.
De laatste paar berichten zijn daarmee in overeenstemming volgens mij. Er is nu aangetoond dat alufolie inderdaad de zuurstof toevoer blokkeert na een paar uur, maar praktisch gezien is dat blijkbaar geen probleem als je maar zuurstof geeft in het begin. Wat het effect is op de vergisting van het hoofdbrouwsel is voor mij nog de vraag of dat is meegenomen in het onderzoek. dus daarvoor kan een slangetje mogelijk nog steeds voordeel geven door een actievere gist tijdens de hoofdgisting als de gist door de zuurstof meer reserves kan opbouwen. Het grootste deel van de gist ontstaat pas op het einde ivm exponentiele groei en die laatste gist moest dat dus doen zonder zuurstof, dus mogelijk heeft dat deel minder reserves opgeslagen.   

Jacques

Citaat van: hansHalberstadt op 17-08-2019 &nbsp;08:39 uDat klopt. Gedurende de eerste uren wordt er zuurstof verbruikt, maar nog weinig koolzuur geproduceerd. Daardoor gaat er zuurstof het wort in diffunderen en die wordt aangevuld van buiten vanwege onderdruk in je erlemeyer. Dat is wat je ziet. Maar zoals je al zegt is dat na een paar uur afgelopen want dan wordt de koolzuurproductie groter dan de snelheid waarmee zuurstof kan oplossen. Daardoor kan er geen zuurstof mee van buiten naar binnen komen door onderdruk en door de koolzuurproductie kan er ook geen zuurstof meer van buiten naar binnen diffunderen omdat het dan tegen de stroom in zou moeten diffunderen. Effectief heb je op deze manier dus alleen zuurstoftoevoer gedurende de eerste paar uur en daar moet je dan de hele groei mee bekostigen.

Hmm, kennelijk heb ik goed uitgelegd wanneer ik een stop op de erlemeyer doe ter vervanging van de folie. Dat is als de starter bijna klaar is. Dus als hij al duidelijk aan het verkleuren is en er veel nieuwe gistcellen zijn gevormd. Ik zet een dan een waterslot op de erlemeyer om de starter beter in de gaten te kunnen houden. Kort nadat het waterslot geplaatst wordt er dan lucht aangezogen pas later gaat het waterslot werken.

Het is een bewezen techniek en geeft goede resultaten (veel gistgroei). Je hebt ook geen pomp nodig noch een luchtfilter. Voorwaarde is wel dat je magneetroerder hebt.

Maar nogmaals als je jouw methode wilt blijven gebruiken is daar niets mis mee, maar echt nodig is die methode niet.

Zie ook de volgende links waarbij uitgelegd wordt hoe je een giststarter maakt.

http://www.theelectricbrewery.com/forum/viewtopic.php?t=30668
https://edelstoffquest.wordpress.com/2014/09/05/yeast-propagation-increasing-the-workforce/
https://truegrist.ca/2018/04/09/making-a-yeast-starter/
https://slideplayer.com/slide/3560718/
https://www.whitelabs.com/resources/homebrew-starter-tips

hansHalberstadt

In deze link zeggen ze:
https://truegrist.ca/2018/04/09/making-a-yeast-starter/
8. Cover with sanitized aluminium foil or a foam stopper. This is important. The stopper and the foil will keep the bugs out (they don't have legs to crawl up and under the foil). However, an airlock does not allow oxygen to get into the fermentor during fermentation. Yeast grow better when they are exposed to oxygen during growth!

Dus ze geven aan dat er zuurstof nodig is en denken dat te bereiken door alufolie waar de zuurstof wel langs kan. Dat werkt dus alleen gedurende de eerste paar uur zoals ik heb aangetoond.

hansHalberstadt

Citaat van: Jacques op 17-08-2019 &nbsp;12:06 uHmm, kennelijk heb ik goed uitgelegd wanneer ik een stop op de erlemeyer doe ter vervanging van de folie. Dat is als de starter bijna klaar is. Dus als hij al duidelijk aan het verkleuren is en er veel nieuwe gistcellen zijn gevormd. Ik zet een dan een waterslot op de erlemeyer om de starter beter in de gaten te kunnen houden. Kort nadat het waterslot geplaatst wordt er dan lucht aangezogen pas later gaat het waterslot werken.


Ik denk dat dat eerder komt omdat je de wanden opwarmt met je handen. Daarna gaat het weer afkoelen en zuigt wat lucht aan. Het kan ook zijn dat je door het openen van de erlemeyer zuurstof inbrengt wat daarna gaat oplossen in het wort en daardoor onderdruk geeft en lucht aanzuigt. Ik zou daar anders geen verklaring voor kunnen geven.

hansHalberstadt

the link van whitelabs:
https://www.whitelabs.com/resources/homebrew-starter-tips

Cover the top of the container with a sanitized piece of aluminum foil so that it is flush with the container, but will still allow CO2 to escape.  Vigorously shake or swirl the container to get as much oxygen dissolved in the solution as possible.  Keep the starter at room temperature for 12-18 hours on a magnetic stir plate, or occasionally shaking it to keep the solution aerated.

Daaruit concludeer ik dat de functie van de folie is om CO2 te kunnen afvoeren. Zuurstofopname wordt alleen over gesproken mbt het begin door zo veel mogelijk op te nemen 'wirl the container to get as much oxygen dissolved in the solution as possible'.

Volgens mij is het dan beter om de zuurstofopname nog wat te verlengen door zuurstof bij te voegen via een slangetje, maar misschien doen ze dat niet om het voor de hobbybrouwers niet al te ingewikkeld te maken met meer kans op besmetting. Maar dat wil nog niet zeggen dat het misschien wel beter is om het wel te doen.

Tags:

Zoeken met Google op deze site.
Brouwspullen zijn ook te koop via Bol.com.
Als je iets bestelt bij Bol.com (ook andere zaken dan brouwspullen) via deze link steun je het forum.


Het boek van de beheerder van deze site.