SG berekenen/alcoholgehalte

Gestart door Johnnys_Bierbrouw, 09-03-2002 00:54 u

Vorige topic - Volgende topic

0 leden en 4 gasten bekijken dit topic.

Johnnys_Bierbrouw

Hallo allemaal

Ik heb een vraagje over het s.g.
Zelf reken ik het als volgt uit: Begin s.g. min eind s.g. maal 0.131 plus natuurlijk 0.5 % voor hergisting op fles.
Ik heb namelijk een biertje gebrouwen met een waarde van 1122-1010 dus kom ik uit op 15,2 % of niet?
Nu is het volgende probleem, twee collega brouwers zijn ook aan het rekenen gegaan met dezelfde gatallen en kwamen uit op een andere uitkomst. Welke methode ze gebruikte weet ik helaas niet. Ze rekende dus weer allebei met een andere formule.
Lijkt me interessant als andere mede brouwers zich hier eens over brouwde, eh buigde, zodat ik aan een en dus een goede formule kom.

              Alvast bedank, met biergroet John :gistsmile:

papa

Volgens mij bereken je zo de aloholpercentage.

Johnnys_Bierbrouw

Dat is dan heel mooi want dan heb ik dus een bier met een percentage van z'n slordige 15.2 %.
Zal er dan maar een paar minder nemen.

Herman

Even uit nieuwsgierigheid: wat voor gist heb je hier gebruikt?
Een vergistingsgraad van bij 92% vind ik nogal wat  ::)

Herman

Jacques

CiteerZelf reken ik het als volgt uit: Begin s.g. min eind s.g. maal 0.131 plus natuurlijk 0.5 % voor hergisting op fles.
Ik heb namelijk een biertje gebrouwen met een waarde van 1122-1010 dus kom ik uit op 15,2 % of niet???
Nu is het volgende probleem, twee collega brouwers zijn ook aan het rekenen gegaan met dezelfde gatallen en kwamen uit op een andere uitkomst. Welke methode ze gebruikte weet ik helaas niet. Ze rekende dus weer allebei met een andere formule.
Lijkt me interesant als andere mede brouwers zich hier eens over brouwde, eh buigde, zodat ik aan een en dus een goede formule kom.

Het berekenen van het alcoholgehalte van zelfgebrouwen bier is een onderwerp dat mij nooit zo raakte. Ik merk dat ik daar kennelijk een uitzondering ben. Al eerder heb ik een onderzoek gedaan naar dit onderwerp wat uiteindelijk resulteerde in de formule voor het berekenen van het alcoholgehalte met behulp van een refractometer en een nauwkeurige hydrometer. Niet iedereen beschikt over een kostbare refractometer. Wel heeft elke hobbybrouwer een goedkope hydrometer. Vandaar dat er steeds maar weer gevraagd wordt hoe je het alcoholgehalte kunt bepalen met dit instrument. Omdat dit forum alleen kan bestaan op basis van het principe u vraagt en wij draaien ben ik nogmaals op zoektocht gegaan.

Allereerst heb ik geconstateerd dat heel wat verschillende formules voor het berekenen van het alcoholgehalte met behulp van het gebruik van een hydrometer bestaan.

1. Zo kun je op het internet de volgende pagina vinden http://home.tiscalinet.be/wijngilde/hydrometer.htm Op deze pagina staat een tabel aan de hand waarvan het alcoholgehalte kan worden bepaald. Zo'n zelfde tabel staat in het boekje "Zelf Bier Maken" van Ron Hoose (1982).

2. In het standaardboek "Malting and Brewing Science" geschreven door J.S. Hough, D.E. Briggs, R. Stevens en T.W. Young wordt ook gewerkt met een tabel, zij het een heel andere dan onder 1 genoemd.
Daarnaast wordt in dit boekje ook gesteld dat het alcoholgehalte benaderd kan worden door het verschil tussen het begin een het eind SG te delen door de factor 0,102.

3. Ook Jac. Lambrechts werkt met een tabel in zijn boek "Bieren Zelf Brouwen" (1989). Eigenlijk zijn er zelfs een tweetal verschillende tabellen in het boek op genomen.

4. Op de site Beer & Wine Crafts http://www.beercrafts.com/hydrometer.html kwam ik een formule tegen waarbij het verschil tussen het begin en eind SG vermenigvuldigd wordt met een factor 0,105 om eerst gewichtsprocenten te krijgen en dan met een factor 1,25 om volumeprocenten te krijgen (er wordt dus feitelijk gewerkt met een factor 0,13125).

5. Gregory J. Noonan hanteert in zijn uitstekend boek "New Brewing Lager Beer" (1996) de volgende formule: (begin SG - eind SG) * 0.129.

6. Het Twents Bierbrouw Gilde HAB geeft op haar pagina http://www.hab.brouwen.nl/Brouwen/Alcohol.html aan dat de formule die je moet gebruiken afhankelijk is van het begin SG. Vandaar dat zij werken met een zogenaamde deelfactor.
Verder noemen ze ook een andere methode waarbij je het eind SG met en zonder alcohol meet (door deze te laten verdampen). Uit het verschil volgt het alcoholgehalte.

7. Tenslotte noem ik in deze niet uitputtende serie het boekje "Bier Brauen nach eigenem Geschmack" geschreven door Hubert Hanghofer (een vrij nieuw boek dat echter ongedateerd is). In dit boekje wordt een vrij ingewikkelde formule gegeven.  Deze formule is gebaseerd op een oude vergelijking die ontwikkeld is door Balling. De basis van de formule heb ik ook in het boek "Malting and Brewing Science" als bedoeld onder 2 gezien.  De formule heb ik in een Exel '97 werkblad verwerkt. Dit werkblad kun je vinden op http://www.hobbybrouwen.nl/rekenen/alcoholberekening_hydrometer.xls  Na even met het werkblad gespeeld te hebben kwam ik er achter dat de uitkomsten van de formule precies overeenkomen met die van de tabel van Ron Hoose.

Jacques


Berekeningen
Als voorbeeld van de alcoholberekeningen ga ik uit van een zelfgebrouwen tripel die al eerder als voorbeeld heb gebruikt op dit forum. Bij de berekeningen is geen rekening gehouden met de suiker die toegevoegd is ten behoeve van de hergisting. In het onderstaande overzicht worden alleen de uitkomsten vermeld.

1. 9,6 %
2. a.  15,4 %      b. 7,2 %
3. a.  tabel gaat niet verder dan een begin SG van 1080      b. 8,9 %
4. 9,3 %
5. 9,2 %
6. a.  10,1 %      b. 8,8 %
7. 9,6 % (gelijk aan 1)

Om het overzicht helemaal compleet te maken vermeld ik hier ook nog eens dat refractometerformule uitkomt op 8,5 % (inclusief de alcohol gevormd tijdens de hergisting).

Hulp vereist
Wat is nu de juiste formule? Ik weet het niet! De formule van Balling lijkt betrouwbaar omdat deze gebaseerd is op wetenschappelijk onderzoek, maar de uitkomst van deze formule wijkt redelijk veel af van die van de refractometerformule. Na controle van een aantal commerciële bieren ben ik van oordeel dat de refractometerformule heel dicht de waarde benadert die de commerciële brouwers op hun etiketten zetten.
Bij deze wil ik iedereen die de mogelijkheid heeft het alcoholgehalte op een officiële wijze te (laten) bepalen vragen de hobbybrouwende gemeenschap te helpen door een van een aantal bieren (minimaal 3) waarvan het begin en eind SG gemeten zijn met een hydrometer op het alcoholgehalte te testen. Ik heb begrepen dat er een paar hobbybrouwers onder ons bevinden die over deze mogelijkheid beschikken. Kom jongens, help ons!

 :degroeten:  Jacques

Johnnys_Bierbrouw

Hallo Jacques

Even een vraagje, waarom blijft dit bericht bovenaan in de lijstr staan en staat er dat tekentje voor?
Kan ik eerder gestelde vragen ook zelf verwijderen?
Zoals je ziet het is meer dan een vraagje, maar alvast bedankt.

       Groet John d'n brouwer!

Jacques

Hoi John,

Dit onderwerp blijft bovenaan staan omdat het een vastgezet onderwerp is. Dat heb ik gedaan omdat telkens vragen gesteld werden over het alcoholgehalte.

Het is niet mogelijk een bericht dat je eenmaal geplaatst heb te verwijderen. Wel kun je de inhoud veranderen. Op zich is dit logisch omdat je alleen baas kunt zijn over je eigen berichten. Anderen kunnen namelijk reageren op een bericht van jou en die verwijder je dan ook.
Zo nu en dan verwijder is wat berichten. Als jij vindt dat een onderwerp dat jij gestart hebt verwijderd kan worden kun je mij dat in een privé bericht mededelen.

 :degroeten: Jacques

Adrie

Omdat ik ook in staat wil zijn om de alcoholpercentages in mijn bier te bepalen, ben ik eens aan de slag gegaan met allerlei berekeningen. Hiervoor heb ik het Handbook of Chemistry and Physics  :leren: gebruikt, alsmede twee artikelen over de modellering van gistgroei. Hoeveel alcohol er ontstaat in een brouwsel is uiteraard voor een belangrijk deel afhankelijk van de gistgroei.  :lessmile:

Hoe meer gist er ontstaat, hoe minder alcohol. Hoeveel gist er ontstaat is afhankelijk van de gistsoort, de temperatuur en de hoeveelheid beluchting. Verder spelen allerlei fysische eigenschappen van maltose en alcohol in een waterige oplossing een rol (test maar uit: als je 50 ml pure alcohol met 50 ml puur water mengt, krijg je een oplossing met een volume van minder dan 100 ml).

Kortom: het is inderdaad niet zo eenvoudig om uit een begin- en een einddichtheid een alcoholpercentage te berekenen. Maar met de getallen die ik tot mijn beschikking heb, kom ik uit op de formule:

Volume% alcohol = (SGbegin - SGeind) * 0,122

Maar afhankelijk van begin- en einddichtheid kan de factor variëren tussen 0,115 en 0,125. Voor de dichtheidsrange waarin amateurbrouwers meestal brouwen, lijkt 0,122 een goede maat. Het blijft echter niet meer dan een grove benadering!

Edwin

Hoi Adrie  :proost:

Jouw benadering komt dan aardig in de buurt van die van Noonan (zie reactie van Jacques). Op basis waarvan ben je tot deze factor gekomen? Het kan ons mogelijk helpen bij de zoektocht naar de juiste benadering van het alcoholpercentage.

Edwin

Adrie

Hoi Edwin,

Daar vraag je me wat! Hoeveel MB hebben we tot onze beschikking?  ;)
Ik zal proberen het kort uit te leggen. Als basis voor de omrekening van SG naar suikerconcentratie en van SG naar alcoholgehalte (zowel mg/l als volume%)  en vise versa heb ik de tabellen gebruikt uit het Handbook of Chemistry and Physics (CRC press, editie 63). Uit die tabellen heb ik formules afgeleid voor de omrekeningen.  :lessmile:
Vervolgens heb ik uit gistingsmodellen de zogenaamde yields gehaald. De yields zijn de omzettingsfactoren van suiker in alcohol, kooldioxide en gistcellen. Hiermee kun je dus berekenen hoeveel alcohol er ontstaat uit 1 gram suiker.

Uit de begindichtheid kun je precies berekenen hoeveel suiker er aanwezig is. Vervolgens heb ik berekend voor verschillende hoeveelheden suiker in het wort hoeveel alcohol er kan ontstaan bij verschillende hoeveelheden restsuiker. Met de combinatie restsuiker/alcoholgehalte kun je vervolgens weer berekenen wat de dichtheid van de oplossing is.
Nu heb je dus begindichtheden, einddichtheden en alcoholconcentraties. Die laatste reken je om naar volumepercentages. Tussen elke set van begin- en einddichtheden enerzijds en alcoholpercentages anderzijds kun je vervolgens de omrekeningsfactor berekenen.

Omdat, zoals gezegd, ook fysische oplossingsverschijnselen een rol spelen, krijg je per set begin SG+eind SG en alcoholpercentage steeds een andere omrekeningsfactor. Ook de gistsoort en de vergistingstemperatuur spelen een rol, omdat deze twee factoren de yield van suiker naar gist en dus ook van suiker naar alcohol bepalen. Overigens heb ik de berekeningen gemaakt met slechts 1 yield. Ik zou nog eens verder kunnen rekenen met verschillende yields die in de literatuur bekend zijn.

De omrekeningsfactor waarmee ik op de proppen ben gekomen, is de meest voorkomende omrekeningsfactor die ik uit de set gegevens heb gedestilleerd.

Pffff, ben je er nog??  :nut:

Het is duidelijk dat eenvoudige oplossingen in deze niet bestaan. We zullen als eenvoudige hobbyisten moeten roeien met de riemen die we hebben. Werken met een combinatie van hydrometer en refractometer levert waarschijnlijk betere resultaten op. Nog beter is natuurlijk om het alcoholgehalte van je bier te bepalen door middel van destillatie.

Groeten,

A3.


Adrie

By the way: als iemand toevallig yield-getallen heeft, zou hij/zij die dan even kunnen vermelden, dan kan ik nog wat aanvullende berekeningen maken.

Jacques


CiteerOmdat, zoals gezegd, ook fysische oplossingsverschijnselen een rol spelen, krijg je per set begin SG+eind SG en alcoholpercentage steeds een andere omrekeningsfactor. Ook de gistsoort en de vergistingstemperatuur spelen een rol, omdat deze twee factoren de yield van suiker naar gist en dus ook van suiker naar alcohol bepalen. Overigens heb ik de berekeningen gemaakt met slechts 1 yield. Ik zou nog eens verder kunnen rekenen met verschillende yields die in de literatuur bekend zijn.

Hoi Adrie,

Dank voor heldere uiteenzetting. Ik had al wel door dat het gistras van belang was bij de alcoholproductie en ook de mate van beluchten maar had de link met de vergistingstemperatuur eerlijk gezegd nog niet gemaakt. Achteraf een beetje dom van mij omdat de gistgroei natuurlijk ook sterk afhankelijk is van de vergistingtemperatuur. (Bij een hoge temperatuur meer gistgroei en dus een lager alcoholgehalte.)
Jouw bijdrage laat duidelijk zien dat we nog veel van elkaar kunnen leren.

In het programma Promash waarvan ik een demoversie gedownload staan hoge en lage vergistinggraden vermeld van verschillende gistsoorten. Deze cijfers moeten volgens mij een relatie hebben met de jou bedoelde 'yield'.

 :degroeten:  Jacques

Kees

Hoi John, Ik gebruik altijd een tabel uit het boek "Het internationale Bierbrouwboek. van Henk van Slageren.Als je wilt kan ik deze wel doormailen.
 :lessmile:Kees

Herman

Hoi Kees,

Die tabel is gemaakt door (Begin SG - Eind SG) te vermenigvuldingen met ca 0,136/0,137.

Maar zo'n tabelletje leest natuurlijk wel makkelijk af, da's wel een goede tip natuurlijk. Echter gezien ook de vorige berichten is dit alleen maar een handig hulpmiddel om een grove indicatie te krijgen, eigenlijk alleen goed bruikbaar voor onderlinge vergelijking van eigen recepten.

Herman

Adrie

Met een aantal begin- en einddichtheden heb ik vergeleken wat Promash en wat Strangebrew voor alcoholpercentages aangeven. Hieruit heb ik de omrekeningsfactor teruggerekend.

Promash en Strangebrew ontlopen elkaar niet veel. De omrekeningsfactor varieert met verschillende begin- en einddichtheden en ligt in beide programma's rond 0,134, hoewel deze factor per set dichtheden in beide programma's verschilt. De range is ongeveer 0,131 - 0,136. 0,134 lijkt me dus een veilige factor voor een indicatie van het alcoholgehalte van je bier.

Groeten,

A3

MO

Ik gebruikte tot nu toe de factor 0.136 (maal het verschil in SG voor en na vergisten) voor het berekenen van het alcohol percentage. Ik las zojuist over percentages van 15%. Nu staat mij iets bij dat het niet mogelijk is om een hoger percentage te maken dan 12% v/v, want dan houdt de vergisting gewoon op. Zwaardere wijnen of bieren zijn dan ook niet te koop. Bij port wordt alcohol bijgemengd meen ik.
Nu heb ik de mogelijkheid om op mijn werk GC (gaschromatograaf) metingen te laten doen, hiermee bepaal je de echte waarde voor het alcohol gehalte (zoals de commercielen dit ook doen). Ik zal jullie de resultaten laten weten als ik meer weet (incl de dan werkelijk gevonden omrekeningsfactor)

Adrie

Fantastisch! Daar hebben we wat aan! Ga je nu al je bieren doormeten?

Groeten,

A3

MO

Goed nieuws. De eerste GC meting is binnen. Ik heb bier laten meten met de volgende waarden:

Begin SG 1090
Eind SG 1026

Alcohol berekening 1090-1026 = 64 x 0.136 = 8.7 + 0.3 = 9.0%

GC meting: 9.0% v/v?!

Dus in mijn geval klopt de factor 0.136 precies als je daar 0.3% bij optelt voor hergisting op fles (8 g/L suiker).

Ik zal in de toekomst nog 1 of 2 bieren laten meten. Ik houd jullie op de hoogte!

Groet,
MO

Adrie

Hoi MO,

Dat is een leuk resultaat! Meet ook eens een bier door met een lagere begindichtheid, want daarbij zou de factor nog wel eens anders kunnen komen te liggen.

Groeten,

A3

Pallieter

Hallo brouwers,


De factor 0.136 wordt bij ons in de Gilden van Het V.A.W gehanteerd .
Zelf heb ik meerdere malen de kans gehad van een SCABA analyse te laten doen bij o.a Maes-Pils en Moortgat en was vrij verwondert dat deze factor correct is (max afwijking 0.2°)
                                  Groeten,
                                    Jan

willeke bouwmans

wil er iemand mij aub helpen. wij hebben op school zelf bier gemaakt. nou is de opdracht om zelf uit te zoeken wat het alcoholpercentage is, ZONDER alle meters die er zijn. dus gewoon met een lakmoes papiertje of zo. wie weet hoe dat dan moet. wil degene mij aub een mailtje sturen. dit zou ik heel fijn vinden. ik heb namelijk al op internet gezocht, maar dat lukte niet. dankje wel. groetjes willeke

Adrie

Hoi Willeke,

Als je er achter bent hoe je het alcoholgehalte kunt meten zonder meters, dan mag je mij dit laten weten.

Weet je ook hoe je bier kunt proeven zonder het te drinken??

Even zonder gekheid: als je deze thread helemaal leest, kun je lezen dat je toch minimaal een dichtheidsmeter nodig hebt. Dit is een soort dobber met een maataanduiding. Hoe dieper de dobber in de vloeistof komt, des te kleiner is de dichtheid van de vloeistof. De dichtheid wordt uitgedrukt in g/m³. Door de dichtheid van het ongegiste bier te meten en die van het uitgegiste bier, kun je het alcoholgehalte (bij benadering) berekenen, zoals uitgelegd in deze thread.

Groeten,

A3

Bas

Volgens mij is deze manier voor het meten van het alcohol % niet zo bekend: meet het kookpunt van de vloeistof!

Een ethanol / water mengsel is een z.g.n. binaire vloeistof, dat wil ongeveer zeggen dat het zich gedraagt als een stof met eigen specifieke fysische eigenshappen. Een daarvan is het kookpunt:

- Het kookpunt van puur water is 100 ºC.
- Het kookpunt van 5 % ethanol/water (vol.) is 96.2 ºC.
- Het kookpunt van 10 % ethanol/water (vol.) is 93.1 ºC.
- Het kookpunt van 95% ethanol/water (vol.) is 78.1 ºC.

Je kunt de volgende formule gebruiken om het alcohol % (per vol.) te berekenen (~benaderen):

Tkookpunt (ºC op zeeniveau) = (60.526 * alcperc4) - (163.16 * alcpers3) + (163.96 * alcpers2) - (83,438 * alcpers) + 100

 waar alcpers = % alcohol (per vol.) in de vloeistof

In een spreadsheet (excel) kun je snel een tabel maken die bij een bepaalde alcohol % de daarbijbehorende temperatuur aangeeft.

Maar .... doordat bij het koken meer ethanol dan water verdampt zal het alcohol % van de vloeistof afnemen, waardoor het kookpunt vanzelf richting de 100 ºC opschuift. Het is dus de kunst om de temperatuur precies te meten wanneer het koken begint. Een manier om dat te bepalen is door de temperatuurstijging te volgen. Tot het kookpunt zal de temperatuur ongeveer lineair stijgen (de vloeistof wordt verwarmd met en dat is lineair afhankelijk van de warmtecoefficient). Als het kookpunt is bereikt blijft de stof normaalgesproken koken op deze temperatuur (temperatuur veranderd niet meer). Maar voor een ethanol / water mengsel gaat dit niet op, omdat er meer ethanol verdampt en dus de temperatuur ook tijdens het koken stijgt. Toch kun je het waarnemen, omdat verdampen eenmaal meer energie kost dan verwarmen (behoorlijk meer), dus je temperatuur zal vanaf het moment dat het koken begint minder snel stijgen. Als je een grafiek bij zou houden waarin temperatuur tegen de tijd uitgezet is, dan zou je een knik moeten kunnen zien (eerst stijgt de temperatuur snel, dan langzaam). Het oorspronkelijke alcohol % kan dan worden berekend door de temperatuur die bij de knik hoort op te zoeken in de tabel die je met bovenstaande formule hebt berekent.

Deze methode gaat ook op voor alcoholische dranken, ook al bevatten die meestal meer dan water en ethanol alleen. Deze dranken, zoals bier, bevatten nog een paar andere kleine kookpuntjes, bijvoorbeeld rond de 64.7 ºC zal de vloeistof eventjes koken (en de temeratuur even niet stijgen) totdat alle methanol verdampt is (omdat dit niet zo veel is zal het waarschijnlijk niet erg waarneembaar zijn). Doordat de hoeveelheid andere stoffen (buiten ethanol en water) klein zijn zal dit niet zo'n probleem opleveren.

Dus het enige wat je nodig hebt is een goede geijkte termometer, een goed horloge en wat handigheid in een spreadhseet programma zoals excel.

Pas wel op, je bent alcohol aan het uitdampen die sterk is. Bijv: als je een vloeistof gaat koken die orgineel een 7.0% alcohol volume heeft, dan is de damp 43.9% (je kunt er behoorlijk dronken van worden, en nog erger, het is explosief!). Voor de liefhebbers heb ik wel wat benaderingsformules die het alcohol % van de damp berekenen / benaderen op basis van de temperatuur of het alcolhol % van de vloeistof (maar dat heeft meer met destilatie als met bier brouwen te maken).

Dus een goede afzuiging is een must, open vuur (sigaretten, kaarsen en zo) kunnen erg gevaarlijk zijn.

Grt, Bas H.

Adrie

Ha Bas,

Deze methode werkt in principe goed... voor een puur alcohol/water mengsel. In bier zitten echter ook nog onvergiste suikers, die voor een kookpuntsverhoging zorgen. Deze methode gaat dan helaas niet op.

Groeten,

A3


Zoeken met Google op deze site.
Brouwspullen zijn ook te koop via Bol.com.
Als je iets bestelt bij Bol.com (ook andere zaken dan brouwspullen) via deze link steun je het forum.


Het boek van de beheerder van deze site.