pH corrigeren

Gestart door BuBS, 11-01-2005 09:59 u

Vorige topic - Volgende topic

0 leden en 1 gast bekijken dit topic.

BuBS

HI allemaal,

Ik ga voor het eerst de pH van mijn wort serieus corrigeren. Mijn vraag, kan je dat al gelijk na de stort doen of moet je nog een paar minuten wachten ???


Gr Kees

Adrie

Beste Kees,

Het beslag is een ingewikkelde mix van allerlei stoffen. Het duurt even voordat zich een chemisch evenwicht heeft ingesteld en de pH zich heeft gestabiliseerd. Ik wacht altijd een minuut of twee voordat ik aanzuur. Vervolgens roer ik goed, wacht even, en meet de pH opnieuw. Dit herhaalt zich totdat de pH de gewenste waarde heeft.

Groeten,

A3

BuBS


Edgar

Ik zou nog iets langer wachten. Ik heb gemerkt dat de pH nog vrij lang daalt na inmaischen. Een paar tienden misschien, maar dat kan net teveel of te weinig zijn. Het zal samenhangen met het langzaam oplossen en reageren van de fosfaten in de mout met de aanwezige calcium. Op die manier kan het ook nog met de fijnheid van je schroting samenhangen. Ik zou zeggen wacht na 5 tot 10 minuten aanzuren om niet te laag uit te komen. En pas op dat je (vooral van een sterk zuur; fosforzuur?) een verdunde oplossing toevoegt en zeer goed mengt tussen de metingen!


Hopmans


Zoals ik de artikelen van Jacques begrepen heb; kun je het beste beginnen bij de 60/63 graden-stap bij meten en corrigeren.
Oh, dat is natuurlijk tegenwoordig al de eerste stap. Dan inderdaad even 10 min wachten.

Greetzzzzzzzz................. 8)

J

Kees,

De aanzuring heeft het meeste belang voor de alpha en beta amylase. Het is dus van belang dat je pH goed zit voor de 60° en 70° stap.
Dus infeite heb je tijd van het inmaischen tot je aan de 60 zit.
Ik wacht meestal tot na de eiwitrust (10 min op 53) en zuur dan aan.

Gr. J.

Hopmans


Houston, we have a problem !

Sommigen onder ons slaan de eiwitrust over.

5-10 min wachten dus.

BuBS

HI,

Wat mag de pH zijn van de giststarter, of maakt dat niet uit vergeleken met de hoofdwort ??

Gr Kees

Adrie

Beste Kees,

Volgens mij maakt dat niet zoveel uit. Je corrigeert de pH van het beslag met name om de juiste zuurgraad te hebben voor een optimale werking van de enzymen. In een giststarter speelt dat geen rol. Gist kan actief zijn bij een breed interval van pH en zorgt bij het actief worden zelf voor een pH verlaging door de productie van koolzuurgas en andere zuren. Meng je later de giststarter met het wort, dan heeft dat weinig effect vanwege de kleine hoeveelheid giststarter (meestal max. 10%) en de bufferende werking van het wort.

Groeten,

A3

Johannes

Voor de gistgroei is pH 4 volgens mij de optimale zuurgraad.

:degroeten:

Johannes

Adrie

Ha Johannes,

Dat klopt op zich wel, maar de gist zorgt zelf voor die pH, dus daar hoef je niets aan te doen. Meet maar eens de pH voor en na de primaire vergisting, je zult zien dat de pH een stuk is gedaald.

Groeten,

A3

Johannes

Hoi Adrie,

Dat is me bekend inderdaad maar als je gist opkweekt dan kun je dat toch het beste doen met een starter waarvan de pH 4 is?

Ik zal thuis nog eens nakijken waar ik deze info vandaan heb.

:degroeten:

Johannes

Titus

Heren,
wat ik begrepen heb van onze Heineken man binnen onze brouwclub (we noemen 'm maar zo omdat ie bij Heineken R&D werkt) is het volgende:

Start van het maisch proces moet circa 5.6 zijn. Tijdens het maischen gaat de pH omhoog maar dit weet ik niet zeker. Onlangs is ons een pH meter gedoneerd (met dank aan Wim) en dit verloop moet ik nog es gaan meten.
Het spoelwater kan/wordt meestal ook iets aangezuurd. Ik ga rond de 5,5-6,0 zitten. Na het spoelen is het ook belangrijk om de pH van de het wort in te stellen en wel op 5,6!
Na het einde van koken moet de pH van de het wort gedaald zijn naar 5,2
Dit is de ideale pH om de giststarter toe te voegen. De gist zorgt daarna inderdaad voor een behoorlijke pH daling tijdens de hoofdvergisting. Hij moet dan zakken naar 4,3 tot 4,2. Zit je daarboven (4,7) dan is dat negatief voor de gist. m.a.w. de gist kan dan geen topprestaties leveren. Je zou dan nog kunnen overwegen om iets aan te zuren.
De pH van de giststarter moet je dus niet op pH 4 zetten! Ik zou adviseren om ergens tussen de 5,2 en 5,5 te gaan zitten.


Oja, voor een optimale werking van de gist is Zink een benodigd element welke onvoldoende in de het wort aanwezig is. Wij voegen een zink plaatje in de het wort tijdens koken waarmee we hopen dat voldoende moleculen van dit spore element in de het wort oplossen.

greetz, Titus
:proost2:

Edgar

Let wel, als ze het zo doen bij Heineken wil dat nog niet zeggen dat dat ijzeren regels zijn! pH gaat in het algemeen omlaag tijdens maischen. Bij mij in elk geval. En de samenstelling van water en mout heeft daarop grote invloed. De Heineken gegevens kan je niet als mal projecteren op ieders omstandigheden. Ik meen dat de consensus onder brouwers momenteel is om iets lager, zo rond 5,3-5,4 te maischen. Heineken zit vast aan een recept, kan daarin misschien niet zo gemakkelijk variëren!

Pas op met dat zink. Ik ben geen metallurg, maar SiriS wist te vertellen dat in de legering van zink die verkocht wordt voor dakdekkingsdoeleinden, veel te veel lood en andere verontreinigingen zit om te kunnen gebruiken. Niet doen! Probeer Peter (SiriS) te bereiken voor een pakje zinkgist. Of informeer eens bij je plaatselijke apotheker of drogist.

Titus

Hoi Edgar,
Deze Heineken man brouwt thuis ook, heeft een zeer gedegen opleiding in bierbrouwen gevolgt, dus deze theorie is niet zomaar uit de lucht gegrepen.
Dat van het pH verloop in de maisch wist ik niet zeker. :-\  Ook kan ik wel meegaan in een maisch pH van 5,3-5,4

Ok, het zink dan. Mijn zinken plaatje is afkomstig uit de walserijen van Corus en is dus puur zink en niet ordinair dakgoot (gelukkig maar). Dus met dat lood etc zit wel snor!

greetz, Titus
 :proost2:

Edgar

'Uit de lucht gegrepen' heb ik niet willen beweren, ik leidde uit jouw verhaal af dat hij zijn kennis van Heineken had. 'Uit het water gegrepen' zou dus meer in de buurt komen ;)

CiteerMijn zinken plaatje is afkomstig uit de walserijen van Corus en is dus puur zink
Als je zink uit de walserijen van Corus komt, wil dat dan ook zeggen dat het puur is? Maken ze geen legeringen bij Corus? Maar ik begrijp dat je daar in dit geval zeker van bent.
Iemand anders die je verhaal zou lezen, had kunnen concluderen dat je een plaatje zink van de Gamma in je bier kunt kieperen. Dat wil ik graag voorkomen; lood is niet om mee te spotten.

 :proost2:

BuBS

Hi,

Dat ik vroeg om de juiste pH van de gisstarter, had te maken met het feit dat mijn giststarter nogal fris rook en smaakte. De giststarter had een pH van 4° . Dinsdag gebrouwen, toch maar de gist gebruikt en gistavond (woensdag) was de pH van het jongbier 4.9°.

Gr Kees

Hopmans

Uiteraard weer een hele stomme opmerking.
Nu krijg ik dus echt ruzie mer SiriS.  :P

Kan men niet gewoon 5 Davitamonnetjes (op 23ltr) in het bier keilen?
Overal te krijgen.
Geen gelazer met afwegen.
Men mag er drie op een dag hebben (Moet je dus wel erg veel bier drinken).
Hardstikke veilig.
Meerdere mineralen per pilletje.
misschien wat bitter ( Bespaard weer hop ).  8)
Bier wordt nog gezonder.

5 x 6mg (Per pil) zink = 30 mg

Groetjes,

Hoppie

wim

Heeft davitamon niet zo'n vreemde laag om de pil.
Zou dan eerder gaan voor essential organics zonder time release. :)

:degroeten:

Edgar

LOL geniaal Hoppie! Gooi d'r een haring bij, da's ook gezond!!  ;D

MO

Inderdaad: meer omega vetzuren in ons bier!

Johannes

Citaat van: Johannes op 11-01-2005  13:40 uHoi Adrie,

Dat is me bekend inderdaad maar als je gist opkweekt dan kun je dat toch het beste doen met een starter waarvan de pH 4 is?

Ik zal thuis nog eens nakijken waar ik deze info vandaan heb.


Reaktie hierop in De perfecte giststarter

Johannes

Titus

Waarom geen Viagra?
Als je veel zuipt hoef je je vrouw (of vriendin) ook niet teleur te stellen.

wim

Citaat van: Titus op 15-01-2005  14:28 uWaarom geen Viagra?
Als je veel zuipt hoef je je vrouw (of vriendin) ook niet teleur te stellen.

Stel je je vrouw of vriendin niet sowieso teleur als je TEveel zuipt?
Ja dan werkt die viagra een beetje tegen de hop in.

Nee zeg mensen een vitamientje voor de gist is natuurlijk goed. Maar laten we maar snel weer na gaan denken over goede ingrediënten. (Al had ik graag in Peru een Cocabiertje gebrouwen dat waarschijnlijk precies het effect had gehad wat Titus hier beoogt ;) )
Of zullen we een nieuwe thread openen:
Wat toe te voegen buiten de traditionele ingrediënten om? Weet je dat is eigenlijk best wel ok ik doe dat even.

:degroeten:

Wim

Jacques

Citaat van: Edgar op 12-01-2005  22:04 upH gaat in het algemeen omlaag tijdens maischen. Bij mij in elk geval. En de samenstelling van water en mout heeft daarop grote invloed.

Hoi Edgar,

Of de pH tijdens het maischen omhoog of omlaag gaat ligt inderdaad  helemaal aan de de samenstelling van het water en de gebruikte moutsoorten.

Bij water met veel bicarbonaden gaat de pH omhoog als je het beslag verwarmd. Zijn dergelijke zouten maar beperkt aanwezig in het brouwwater dan mag je in plaats van een verhoging een daling verwachten. Of je een beslag moet aanzuren of niet hangt dus af van de samenstelling van de opgeloste zouten in je brouwwater. Meer hierover kun je lezen in de uitvoerige waterartikelen van mij op deze site.

Bij een beslag met veel donkere moutsoorten gaat de pH omlaag en is het vaak niet noodzakelijk om aan te zuren ondanks een grotere hoeveelheid bicarbonaden in het brouwwater.

 :degroeten: Jacques

wim

Is het ook mogelijk een te grote verlaging vn de pH te krijgen bij gebruik veel donkere mouten ???
(mijn volgende heeft als basis nl munich 17 en voor de rest CaraRed 40 en misschien wat Special B 400)
Toen ik in Nieuw Vennep brouwde bestond mijn recept voor een groot deel uit pils en pale mout, maar ook Cara Red en Special B, de pH was toen 5.2 na het koelen, lager dan de dubbel die er ook werd gebrouwen en ongeveer gelijk aan de stout die in wordig was.
Bestaat de kans nu niet dat ik door nog donkerder te gaan nog lager uitkom?

:degroeten:

WIm

Jacques

Daar hoef je niet zo gauw bang voor te zijn. Je hoeft gewoon wat minder snel aan te zuren bij donkere mouten.
Mijn advies: eerst meten en dan pas al dan niet aanzuren. Zuur niet aan omdat je dat altijd doet. Meet en weet!

 :degroeten: Jacques

Edgar

Jacques,


Ik kook mijn water altijd vooraf, waarbij er een hoop kalk (calciumcarbonaat voor de niet-chemici) neerslaat. Dat verklaart waarschijnlijk waarom ik mijn pH altijd zie dalen.

Overigens kan ik je aanbeveling om eerst te meten niet genoeg onderschrijven. Ik deed dat afgelopen weekend dus niet. Heb het brouwwater vooraf iets aangezuurd, omdat dat altijd nodig blijkt. Deze keer echter had ik veel meer donkere mout dan normaal en ik zat prompt met een te lage pH (5,1 tot 5,0)... En verhogen van de pH is een stuk lastiger dan verlagen.
Uiteindelijk heb ik er niets van gemerkt, de omzetting ging zelfs heel vlot, maar ik had het toch liever wat hoger gezien.

 :degroeten:

Celocelava

Goedemorgen vanuit een zeer warm Banja Luka, BiH,

Binnen nu en 2 weken gaat het weer gebeuren; de wintervoorraad moeten we gaan opbouwen want het kan zomaar gebeuren dat we een aantal dagen niet de stad in kunnen als gevolg van sneeuwval rond ons huisje (wat nog niet klaar is....). Dus gaan we brouwen, tijdens de voorbereidingen liep ik tegen het volgende aan:

Water uit eigen bron: pH van 4,5-5 (met lakmoes gemeten). Ik wil de brouwsels simpel houden dus gewoon een rechttoe rechtaan Blondje en het recept van "De eerste keer" zodat ik kan zien wat het verschil is met NL. De vraag is eigenlijk: Moet ik iets aanpassen aan het water en zo ja, wat en hoe?

groeten,

Peerrrr

JeroenCV

Volgens mij is het juist goed dat de pH ligtjes aan de zure kant zit. Dus een pH van 4,5-5 is goed.
Ik zou persoonlijk niks doen aan de pH van het water. De vraag is alleen hoe schoon is het water verder, en hoe hard is het.

Caspar

Volgens mij is pH 5,2 ideaal en als je de mout stort verlaagt dit je pH ook nog eens verder. Persoonlijk denk ik dat je je pH dus moet verhogen met bicarbonaat of zo :weetniet:.

Adrie

Ik zou me toch ongemakkelijk voelen bij grondwater met zo'n pH. Zo'n lage pH is voor grondwater niet normaal. Ik zou voor het brouwen toch maar eens een grondige analyse laten doen. Weet je waar dit water precies vandaan komt? Ik zou dit water niet vertrouwen.

Caspar

Inderdaad, bij ons is de pH van het grondwater 7. Liggen er geen accu's te lekker bij de buurman ::).

Jacques

Ik zou de pH laten controleren met een geijkte pH-meter.

Adrie

Natuurlijk, even niet aan gedacht. Altijd even praktisch die Jacques.

Nog een puntje: als de pH inderdaad in de richting van 4 gaat, dan kun je het water beter niet gebruiken omdat er bij deze pH zware metalen uit de bodem in oplossing gaan. Stoffen als arseen, cadmium, koper en zink, afhankelijk van de bodemtypen en het bodemgebruik in het verleden, kun je dan tegenkomen. Ik denk dat ik niet hoef uit te leggen dat je die stoffen liever niet in je bier hebt.

Maar, zoals Jacques al aangeeft: eerst maar eens een deugdelijke pH meting doen en ik zou zeker het water ook laten analyseren op macro-ionen en zware metalen.

Adrie

Hier nog een link met een handige tabel over wat te doen bij veel voorkomende grondwaterproblemen. En hier staat nog iets over effecten van zuur grondwater.

Samengevat: zuur grondwater wordt veroorzaakt door zure regen of een andere zure vervuilingsbron en heeft tot gevolg dat zware metalen (ook ijzer) uitspoelen uit de bodem. Je kunt het neutraliseren met kalk, maar dat neemt niet weg dat er van alles in het water opgelost kan zitten. Wil je dit water echt gebruiken, dan kun het het het best eerst door een omgekeerde osmoseapparaat laten lopen (je krijgt dan puur water) en vervolgens brouwzouten toevoegen. Een ionenwisselaar is niet aan te bevelen want die vervangt de opgelosten stoffen door zout.

Je kunt natuurlijk ook een andere waterbron zoeken.

bazje

Als Celocelava dit water nu gebruikt als drinkwater lijkt het mij dat je er ook mee moet kunnen brouwen.

Zo niet, wachten tot de sneeuw hoog genoeg ligt, of eigenlijk net daarvoor, en sneeuw gebruiken  ;D

Adrie

Citaat van: bazje op 05-09-2008  12:56 uAls Celocelava dit water nu gebruikt als drinkwater lijkt het mij dat je er ook mee moet kunnen brouwen.

Dat is natuurlijk flauwekul. Iedereen kan een put slaan en water als drinkwater gebruiken, maar dat wil nog niet zeggen dat het als zodanig geschikt is.

bazje

Een andere perceptie dan :
Als Celocelava het drinkt, kan hij er ook voor eigen gebruik bier van maken?
Als hij van het water niet ziek, zwak of misselijk wordt, zal dat met het bier toch ook niet gebeuren?

Caspar

Nee, maar het bier kan wel minder lekker smaken...

Adrie

En sommige stoffen hebben pas na jarenlange consumptie hun desastreuze effect. Wil Celocelava dat risico lopen?

bazje

Daar zat ik ook net aan te denken  :denken:

Misschien moeten we hem wel aanraden om niet alleen GEEN bier van dit water te brouwen én het vooral niet als drinkwater te gebruiken ! (tenzij behandeld zoals genoemd, maar dan niet alleen maar met als doel het als brouwwater te gebruiken)

Testen met alleen maar een geijkte pH-meter is misschien ook niet voldoende. Er dienen meer geijkte testjes gedaan te worden om erachter te komen wat er in het water zit...

JeroenCV

Citaat van: bazje op 05-09-2008  15:28 uMisschien moeten we hem wel aanraden om niet alleen GEEN bier van dit water te brouwen én het vooral niet als drinkwater te gebruiken ! (tenzij behandeld zoals genoemd, maar dan niet alleen maar met als doel het als brouwwater te gebruiken)

Wacht eerst eens op een reactie van Celocelava. Misschien heeft hij het water allang getest, en is het hartstikke zuiver. Zandgronden zuiveren namelijk heel goed, en daardoor kan grond water erg zuiver zijn.  :weetbeter:

Edgar

Grondwater: in alle gevallen eerst laten onderzoeken óf osmosefilteren.

Celocelava

Heeey,

Volgens mij had ik maar 1 vraag gesteld... daar wil ik antwoord op. Al het andere heb ik natuurlijk al heeeel lang geleden getest enz. Dit is gewoon zuiver drinkwater van zo'n 70-100 jaar oud alleen is het aan de zure kant door de samenstelling van de ondergrond. Ik drink het intussen al bijna 3 jaar en behalve een witte lever hou ik er niets van over...

Groeten,

Peerrrr

Celocelava

Aanvullend: Ik woon in the middle of nowhere, geen enkele vervuiling!!!

Even niet vergeten: Celo is niet dom... en erg argwanend... de enige verklaring voor de zuurgraad is enige vulkanische activiteit van zo'n 10.000 jaar geleden. Ik heb een berg gekocht om op te wonen, de berg van de buurman heeft een thermische bron met water van 60 graden dus dat is eigenlijk de enige link.

William

Citaat van: Celocelava op 06-09-2008  20:15 uVolgens mij had ik maar 1 vraag gesteld... daar wil ik antwoord op. Al het andere heb ik natuurlijk al heeeel lang geleden getest enz.

Je hebt natuurlijk helemaal gelijk, we dwalen af.

De pH van het water is wat aan de lage kant. Weet je welke zouten verantwoordelijk zijn voor de lage pH. Als die zouten (sulfaten?) niet te veel bufferen zul je door toevoegen van de mout waarschijnlijk al wel redelijk goed uitkomen voor een maisch pH van 5.4-5.5.  De moutstort zal de pH in ieder geval verhogen.

Heb je de mogelijkheid om de pH te meten?

Jacques

Citaat van: Celocelava op 05-09-2008  07:30 uWater uit eigen bron: pH van 4,5-5 (met lakmoes gemeten).

Omdat je de pH gemeten hebt met een lakmoespapiertje en aangeeft dat deze ligt tussen 4,5-5, is de pH niet op een betrouwbare wijze vastgesteld. Daarom denk ik dat je eerst op een betrouwbare wijze moet vaststellen wat de pH-waarde daadwerkelijk is.

Bijvoorbeeld via e-bay zou je goedkoop een elektronische pH-meter kunnen kopen en daarmee de pH-waarde kunnen bepalen. Die pH-meter komt wel meer van pas bij het brouwen om eventueel de pH te corrigeren.

Bij deze aanbieding zit meteen buffervloeistoffen om de meter te ijken. Als de prijs de pan uit rijst doe je er goed aan na een week opnieuw te kijken op e-bay. Voor koopjes op e-bay moet je geduldig zijn...

Celocelava

OK,

Bedankt, hier kan ik voor ~5 Euro alles laten testen...

Peer

Jacques

Dat is een echt koopje!

BBG

Citaat van: Jacques op 06-09-2008  21:25 uBijvoorbeeld via e-bay zou je goedkoop een elektronische pH-meter kunnen kopen en daarmee de pH-waarde kunnen bepalen. Die pH-meter komt wel meer van pas bij het brouwen om eventueel de pH te corrigeren.

Bij deze aanbieding zit meteen buffervloeistoffen om de meter te ijken. Als de prijs de pan uit rijst doe je er goed aan na een week opnieuw te kijken op e-bay. Voor koopjes op e-bay moet je geduldig zijn...

Heeft iemand ervaring met deze meters? ik zie dat deze specifiek "maar" éénpunts ijking hebben en ook geen temperatuurcorrectie hebben. Als student technische natuurkunde heb ik zeker wel enige ervaring met meetapparatuur en correcties en dergelijke, maar pH meters heb ik eigenlijk mijn hoofd nog nooit over gebogen. Ook faalt mijn theoretische kennis van zuren, als het meer is dan [H] = 10^-pH en omrekenen.

Dus mijn vraag is: moet ik voor deze goedkope gaan of is de iets duurdere pH meter (zonder ijkvloeistoffen toch een beter keus?

Het alternatief van Brouwland (013.130.0) is kosten technisch met 160 euro helaas geen optie.

Alvast bedankt voor reacties en aanbevelingen

Henielma

Ik denk dat het erg handig is om die ijkvloeistoffen erbij te hebben. En een resolutie van 0,1 pH is voldoende. Ik zou gewoon voor die goedkope gaan.

Jacques

Ik zou voor de iets duurdere gaan. Herman (Henielma) heeft wel gelijk als hij stelt dat een nauwkeurigheid van 0,1 voldoende is. De goedkope meter heeft een nauwkeurigheid bij het meten van 0,2 en de duurdere 0,1.
De juist pH is toch wel balngrijk heb ik in de loop der jaren gemerkt.

Overigens heb ik er een met een verwisselbare elektrode. Vorige maand heb ik hem vervangen. Een compleet nieuwe via e-bay is zeker zo goedkoop...

SiriS

Cees,

Ongeacht de begintemperatuur van het wort bij aanvang van het maischen zou je direct nadat je de geschrote mout hebt gestort en het wort goed geroerd hebt (alle lucht en klonten mout zijn weg) kunnen beginnen met het meten van de pH en het toevoegen van een zuur. Zelf gebruik ik het liefst zoutzuur of zwavelzuur, beide 5% oplossing zodat het doseren niet zo kritisch wordt (druppeltje meer of minder). Als je de pH wilt corrigeren met brouwzouten kun je deze op hetzelfde tijdstip toevoegen maar dan duurt het langer voordat de pH stabiel wordt in het wort. Met het toevoegen van melkzuur heb ik geen ervaring.

Van een bekende welke bij werkt op de R&D afdeling van Jupiler heb ik gehoord dat ze in deze brouwerij autobanden in het wort hangen omdat deze ook veel zink bevatten; dat doe ik dus ook zonder daar verder over na te denken... Laatst heb ik nog een stuk vangrail gevonden naast de snelweg en ben nu nog op zoek naar een brouwerij die dit gebruikt in het maischproces, zodat ik dit tijdens het maischen in de pan kan leggen.

Groet, SiriS

Drents Hopbier

Citaat van: SiriS op 20-12-2008  16:14 uVan een bekende welke bij werkt op de R&D afdeling van Jupiler heb ik gehoort dat ze in deze brouwerij autobanden in het wort hangen omdat deze ook veel zink bevatten; dat doe ik dus ook zonder daar verder over na te denken

Als de banden veel silica bevatten, zou je ze misschien ook tijdens het koken kunnen gebruiken om het wort wat te klaren.

Hopbier

Tags:

Zoeken met Google op deze site.
Brouwspullen zijn ook te koop via Bol.com.
Als je iets bestelt bij Bol.com (ook andere zaken dan brouwspullen) via deze link steun je het forum.


Het boek van de beheerder van deze site.